An Vosen Beriodek
An Vosen Beriodek ew rol a elvednow kemyk. E’n Vosen, settyes ew an elvednow en aray aga niver atomek ow talla gen niver onan, hidrojen. Niver atomek elven ew an keth tra ha'n niver a brotonow en nuklesen po sprusen an atom na. E’n Vosen Beriodek renkys ew an elvednow en periodow ha bagasow. Gelwys ew rew elvednow a-dreus dhe’n vosen period. Ema dhe bub period niver, a 1 dhe 8. Ema dhe Beriod 1 diw elven en udnik: hidrojen ha heliom. Ema dhe Beriod 2 ha Period 3 eth elven. Hirra ew periodow erel. Ema dhe’n elvednow en period niverow atomek en eyl onan en moy woja y gila.

Gelwys ew koloven elvednow dhe'n dor mosen bagas. Ema 18 bagas e’n vosen beriodek savonek. Ema dhe bub bagas niver: a 1 dhe 18. Elvednow en bagas a renk aga elektronow en fordhow haval, hag ema hebma ow rei gnasow kemyk haval dhe anjei, h.y. ma anjei owth omdhegi en for'ow haval. Rag ensampel, aswonys ew bagas 18 avel gassys nobyl drefen aga bos gassys oll ha ny wra anjei kesunya gen atomow erel.
Usys ew an vosen beriodek gen kemygydhyon rag gweles patronyow ha perthynyansow ynter elvednow. Ema tri chif bagas e’n Vosen Beriodek; olkenyow, olkanoydow, ha diolkenyow. Rag ensampel, elvednow a-bell war askel gledh ha war woles an vosen ew an moyha metelyek, hag elvednow war an dheghow a-wartha ew an lyha metelyek. Ema lies patron ha perthynyans aral ewedh.
Devisys veu an vosen beriodek gen an kemygydh a Russi Dmitry Ivanovich Mendeleyev (1834-1907). Dh’y enora, henwys veu elven 101 mendeleviom.
Mosen Beriodek Savonek
[golegi | pennfenten]'''Bagas''' → | 1 | 2 | 3 | 4 | 5 | 6 | 7 | 8 | 9 | 10 | 11 | 12 | 13 | 14 | 15 | 16 | 17 | 18 | ||
'''Period''' ↓ | ||||||||||||||||||||
1 | 1 H |
2 He | ||||||||||||||||||
2 | 3 Li |
4 Be |
5 B |
6 C |
7 N |
8 O |
9 F |
10 Ne | ||||||||||||
3 | 11 Na |
12 Mg |
13 Al |
14 Si |
15 P |
16 S |
17 Cl |
18 Ar | ||||||||||||
4 | 19 K |
20 Ca |
21 Sc |
22 Ti |
23 V |
24 Cr |
25 Mn |
26 Fe |
27 Co |
28 Ni |
29 Cu |
30 Zn |
31 Ga |
32 Ge |
33 As |
34 Se |
35 Br |
36 Kr | ||
5 | 37 Rb |
38 Sr |
39 Y |
40 Zr |
41 Nb |
42 Mo |
43 Tc |
44 Ru |
45 Rh |
46 Pd |
47 Ag |
48 Cd |
49 In |
50 Sn |
51 Sb |
52 Te |
53 I |
54 Xe | ||
6 | 55 Cs |
56 Ba |
*
Lanthanidow |
72 Hf |
73 Ta |
74 W |
75 Re |
76 Os |
77 Ir |
78 Pt |
79 Au |
80 Hg |
81 Tl |
82 Pb |
83 Bi |
84 Po |
85 At |
86 Rn | ||
7 | 87 Fr |
88 Ra |
**
Aktinidow |
104 Rf |
105 Db |
106 Sg |
107 Bh |
108 Hs |
109 Mt |
110 Ds |
111 Rg |
112 Cn |
113 Nh |
114 Fl |
115 Mc |
116 Lv |
117 Ts |
118 Og | ||
8 | 119 Uue |
120 Ubn |
***
Superaktinidow |
158 Upo |
159 Upe |
160 Uhn |
161 Uhu |
162 Uhb |
163 Uht |
164 Uhq |
165 Uhp |
166 Uhh |
167 Uhs |
168 Uho |
169 Uhe |
170 Usn |
171 Usu |
172 Usb | ||
9 | 173 Ust |
174 Usq |
***
Eka-superaktinidow |
212 Bub |
213 But |
214 Buq |
215 Bup |
216 Buh |
217 Bus | |||||||||||
10 | 227 Bbs |
228 Bbo | ||||||||||||||||||
* Lanthanidow | 57 La |
58 Ce |
59 Pr |
60 Nd |
61 Pm |
62 Sm |
63 Eu |
64 Gd |
65 Tb |
66 Dy |
67 Ho |
68 Er |
69 Tm |
70 Yb |
71 Lu | |||||
** Aktinidow | 89 Ac |
90 Th |
91 Pa |
92 U |
93 Np |
94 Pu |
95 Am |
96 Cm |
97 Bk |
98 Cf |
99 Es |
100 Fm |
101 Md |
102 No |
103 Lr | |||||
*** Superaktinidow |
143 Uqt |
144 Uqq |
145 Uqp |
146 Uqh |
147 Uqs |
148 Uqo |
149 Uqe |
150 Upn |
151 Upu |
152 Upb |
153 Upt |
154 Upq |
155 Upp |
156 Uph |
157 Ups |
*** Superaktinidow | 121 Ubu |
122 Ubb |
123 Ubt |
124 Ubq |
125 Ubp |
126 Ubh |
127 Ubs |
128 Ubo |
129 Ube |
130 Utn |
131 Utu |
132 Utb |
133 Utt |
134 Utq |
135 Utp |
136 Uth |
137 Uts |
138 Uto |
139 Ute |
140 Uqn |
141 Uqu |
142 Uqb |
- Kevresyow Kymyk an Vosen Beriodek
- Olkenyow lisliwen
- Olkenyow dor lisliwennek
- Lanthanidow
- Aktinidow
- Superaktinidow
- Eka-superaktinidow
- Olkenyow tremenyans
- Olkenyow boghes
- Olkanoydow/Hanter-olkenyow
- Diolkenyow
- Gassys nobyl
- Studh en tempredh ha gwaskedh savonek. Liw an niver (niver atomek) a-ugh dhe arwodh an elven a dhiskwedh studh an elven en studhyow normal.
- an re en glas ew gassys
- an re en gwyrdh ew linyow
- an re en du ew soled
- Radyoweythresans
- An re gen emlow soled y’s teves isotopow sad (Elvennow a’n dallethvos)
- Ema dhe'n re gen emlow terrys isotopow radyoweythresek kevys en naturel
- Ny hwer an re gen emlow dyjynnek en naturel (Elvednow synthetek)
- Re radyoweythresek dhe vos diskudhys hwath ew an re heb emlow
Ma an erthygel ma usya an Furv Skrifys Savonek a-barth Kernowek diwedhes.