Potassiom

Ensampel a	Elven gymyk
Klass	alkan lisliwennek, alkan, stokk-s
Furvell gymyk	K
Dydhyas diskudhans	1807
Niver atomek	19
Aray an elektrons	[Ar] 4s¹, 1s² 2s² 2p⁶ 3s² 3p⁶ 4s¹
Elektronegedhegedh	0.82
Studh oksidyans	−1, 1
Rann a	bagas 1, period 4, alkan lisliwennek
Restrennow kelmys war Gemmyn Wikimedia

Elven gymyk yw potassiom, niver 19 y'n Vosen Beriodek. Y furvell gymyk yw K, dhyworth kalium, an hanow Latin rag potash, martesen dhyworth an ger Arabek qali, ow styrya lisliwen. An hanow potassiom a dheu dhyworth an ger Sowsnek, potash.

Elven essensek dhe bub tra byw marnas nebes bakteria yw potassiom. Radywoweythresek yw onan a'y isotopow kemmyn, ha drefen hemma, y leverir dell potassiom yw an chif acheson a chanjyow genynnek yn plansow hag enevales.

John Aubrey, neb a skrifas dedhlyver y'n 17ves kansvledhen, a dherivas lusu plansow dhe vos da dhe'n gweres. Aswonnys hag usys o solpyter (potassiom nitrat, KNO₃) hag alum (potassiom aluminiom sulfat, KAl(SO₄)₂) yn kettermyn. Pan wrug Antoine Lavoisier skrifa an rol gynsa a elvennow kymyk, ev a gomprehendyas nebes 'doryow' na yllys terri dh'aga elvennow. Yn 1807 Syr Humphrey Davy a erviras aga studhya, hag assaya devnydhya tredan dh'aga therri, h.y. elektrolysans. Ev a henwis an elven nowydh potassiom.

Chif monow potassiom yw sylvit (KCl), karnalit KCl.MgCl₂ hag alunit (KAl₃(SO₄)₂(OH₆). Almayn o an askorrer moyha kyns Kynsa Bresel an Bys, mes Kanada, an Statys Unys ha Chile yw an moyha posek lemmyn. Askorrys yw a-dro dhe 50 milvil tonnas a botash an vledhen. An brassa rann a dhe wul godeylyow (95%), ha'n remenant dhe wul potassiom hidroksid. Usys yw hemm yn y dro dhe wul gweder, sebonow ha medhegnethow.

Poos atomek potassiom yw 39.10, y boynt teudhi yw 64°C ha'y boynt bryjyon yw 774°C. Y dhosedh yw 0.86kg an liter. Alkan medhel gwynn-arghansek dasoberus yw.

Mirva

• 
  John Aubrey
• 
  Syr Humphrey Davy
• 
  Prov flamm potassiom
• 
  Godeylya
• 
  Sebonow
• 
  Sylvit
• Dasoberyans gans dowr