Jump to content

Potassiom

Dhyworth Wikipedya, an godhoniador rydh
Ensampel a Elven gymyk, lithophile Edit this on Wikidata
Klass alkan lisliwennek, alkan, stokk-s Edit this on Wikidata
Furvell gymykedit this on wikidata
Dydhyas diskudhans 1807 Edit this on Wikidata
Niver atomek 19 Edit this on Wikidata
Aray an elektrons [Ar] 4s¹, 1s² 2s² 2p⁶ 3s² 3p⁶ 4s¹ Edit this on Wikidata
Elektronegedhegedh 0.82 Edit this on Wikidata
Studh oksidyans −1, 1 Edit this on Wikidata
Rann a bagas 1, period 4, alkan lisliwennek Edit this on Wikidata
Commons page Restrennow kelmys war Gemmyn Wikimedia

Elven gemyk ew potassiom, niver 19 e'n Vosen Beriodek. Y arwodh gemyk ew K, dhort kalium, an hanow Latin rag potash, martesen dhort an ger Arabek qali, ow styrya lisliwen. An hanow potassiom a dheu dhort an ger Sowsnek, potash.

Elven essensek dhe bub tra vew marnas nebes bakteria ew potassiom. Radywoweythresek ew onan a'y isotopow kebmyn, ha drefen hebma, leverys ew dell ew potassiom an chif acheson a janjyow genydnek en plansow hag enevales.

John Aubrey, neb a skrifas dedhlyver e'n 17ves kansvledhen, a dherivas lusu plansow dhe vos da dhe'n gweres. Aswonnys hag usys o solpyter (potassiom nitrat, KNO3) hag alum (potassiom aluminiom sulfat, KAl(SO4)2) en kettermyn. Pan wrug Antoine Lavoisier skrifa an rol gensa a elvednow kemyk, ev a gomprehendyas nebes 'doryow' na alja bos terrys dh'aga elvednow. En 1807 Syr Humphrey Davy a erviras aga studhya, hag assaya devnydhya tredan dh'aga therri, h.y. elektrolysans. Ev a henwis an elven nowydh potassiom.

Chif monow potassiom ew sylvit (KCl), karnalit KCl.MgCl2 hag alunit (KAl3(SO4)2(OH6). Almayn o an askorrer moyha kens Kensa Bresel an Bes, bes Kanada, an Statys Unys ha Chile ew an moyha posek lebmyn. Askorrys ew a-dro dhe 50 milvil tonnas a botash an vledhen. An brassa radn a rag askorra godeylyow (95%), ha'n remenat dhe wul potassiom hidroksid. Usys ew hebma en y dro rag gul gweder, sebonow ha medhegnethow.

Poos atomek potassiom ew 39.10, y boynt teudhi ew 64°C ha'y boynt bryjyon ew 774°C. Y dhosedh ew 0.86kg an liter. Olkan medhel gwydn-arhansek dasoberus ew.

Ma an erthygel ma usya an Furv Skrifys Savonek a-barth Kernowek diwedhes.