Heliom
 | |
 | |
| Ensampel a |
Elven gymyk, atmophile element  |
|---|---|
| Klass |
dialkan, bagas 18, stokk-s |
| Furvell gymyk |
He |
| Dydhyas diskudhans |
18 Est 1868 |
| Niver atomek |
2 |
| Aray an elektrons |
1s² |
| Elektronegedhegedh |
4.5 |
| Rann a |
period 1, bagas 18 |
 Restrennow kelmys war Gemmyn Wikimedia | |
Elven gymyk yw heliom, niver 2 y'n Vosen Beriodek. Y furvell yw He. An hanow a dheu dhyworth an ger Greka helios, ow styrya howl. Diskudhys veu heliom y'n howl kyns veu kevys war an norvys.
Heliom yw onan a'n elvennow veu gwrys y'n Bomm Bras, warbarth gans hidrojen ha lithiom. Hi yw an elven nessa moyha pals y'n Ollvys (23%), wosa hidrojen (76%). Ster a askorr heliom dre gesteudhans nuklesennow hidrojen. Nyns eus rann dhe heliom y'n korf denel. Usys yw heliom linyek gans tempredh a -269°C dhe yeynhe tennveyn, res dhe askorra skeusennow MRI.
Pan hwer difyk howl, lettys yw an rann vrassa dhe wolow an Howl. Hemm a wra gasa dielvennans spektrum an korona, dell dybi Pierre J.C.Jansen (1824-1907). Ev eth dhe Eynda rag studhya difyk howl leun yn 1868. Digomol veu an ebron war an 18ves mis Est, hag ev a allas musura an spektrum. Pan welas ev linen y'n spektrum gans tonnhyw a 587.49nm, ev a wodhva bos elven ankoth ena. War an 20ves mis Hedra y'n keth bledhen, Norman Lockyer (1836-1920) hag Edward Frankland (1825-1899) a welas an keth linen dre ebron Loundres leun a vog. Lockyer a wrug batha'n hanow heliom.
Kevys yw heliom dhyworth gass naturel (ow komprehendya bys dhe 7% anodho). Yma an kreunyow moyha yn Katar hag Iran. Askorrys yw dres 100 milvil meter kubek an vledhen (90% anedha y'n Statys Unys). Usys yw rag pelyow ayr, gans sedhoryon dhownvor (dhe lettya re nitrojen y'n goos), ha rag daffar tempredh-isel, kepar ha tennveyn ughkendegi.
Poos atomek heliom yw 4.003. Y boynt teudhi yw -272°C ha'y boynt bryjyon yw -269°C. Y dhosedh yw 0.18g an liter. Gass diliw anvlasus yw. Ny wra dasoberi yn kymyk. Yn-dann tempredh a -271°C (2°K) heliom a wra mos ha bos lin heb glusekter.
Mirva
[golegi | pennfenten]-
Pierre JC Jansen -
Spektrum heliom hag hidrojen -
Norman Lockyer -
Edward Frankland -
Tanker heliom -
Sedhor downvor -
Purva heliom -
Pel ayr rag dargana an gewer -
Arhwilell MRI
