Hidrojen

Ensampel a	Elven gymyk, atmophile element
Klass	dialkan
Liw/yow	diliw
Dydhyas diskudhans	1766
Niver atomek	1
Aray an elektrons	1s¹
Elektronegedhegedh	2.2
Studh oksidyans	−1, 1, 0
Rann a	period 1, bagas 1, dowr
	Restrennow kelmys war Gemmyn Wikimedia

Elven gemyk ew hidrojen, niver onan e'n Vosen Beriodek. Y arwodh gemyk ew H. An hanow a dheu dhort an geryow Greka hydro ha genes, ow styrya furvya dowr. Hidrojen veu an elven gensa furvyes e'n Bobm Bras, an elven voyha pals e'n Univers ew, an elven gensa e'n vosen beriodek, an elven hag a voos an Howl ha'n ster, ha'n gass moyha skav. Meur a bris ew hidrojen war an nor awos dowr ha trenkednow.

Hidrojen ew 88% a atomow an Univers. En kres steren pekara'n Howl, an tempredh ughel (a-dro dhe 13 milvil gradh) ha dosedh ughel (200kg an liter) a wra kawsya dhe hidrojen 'leski', h.y. protons a omdedh rag furvya nuklesennow heliom, ow livra myns efan a nerthedh ha dewydnyans. An Howl a janj 600 milvil tunnas a hidrojen pub eylen dhe heliom. Etho hidrojen ew kunys ster.

Dowr a synj 65% a boos an korf denel. Elven essensek dhe vewnans ew hidrojen awos y vos radn a DNA. Ema othem dhe'n korf denel a 2.5 liter a dhowr pub dydh oll moy po le. Hanter hebma ew yn furv diwes ha'n hanter aral avel boos.

Prov spektrum hidrojen

Diskudhys veu hidrojen gen Henry Cavendish (1731-1810), onan a'n dus voyha golusek en Pow Sows. Ev a gemyskas livyow horn ha trenken sulfurik. An gass hag a dheuth o purloskadow. En 1781 ev a veu an kensa dhe dhiskwedhes bos dowr furvyes pan veu leskys hidrojen en ayr. Awos hebma, henwys veu hidrojen gen an kemegydh Frynkek a vri, Antoine Lavoisier.

Ema dhe hidrojen dhew isotop aral, deuteriom gen udn nywtron e'n nuklesen ha tritiom gen dew nywtron e'n nuklesen. Tritiom a ell bos usys rag gul tanbellen 'hidrojen'. Usys o hidrojen rag gul gorholyon ayr. Woja droklam an Hindenburg en 1937, na veu usys gorholyon ayr namoy. Askorrys ew moy es 30 milvil tunnas an vledhen dhort gass naturel. Usys ew rag gul ammonya hag ena godeylyow. E'n dedhyow ma, nebes kyttrinyow ha kerri a ell usya hidrojen, hag e leverir y vos kunys rag an termyn a dheu. E'n keth fordh, hidrojen a alja bos an fordh dhe askorra tredan e'n termyn a dheu dre gesteudhans hidrojen. Nag ew an deknologieth avonsys lowr hwath, bes martesen e fydh an projekt ITER en Frynk kabm en-rag.

Gass diliw, anvlasus ew. Tardhadow ew kemyskans a hidrojen hag ayr.