Teloriom
![]() | |
![]() | |
Ensampel a |
Elven gymyk, soled helosk, chalcophile element ![]() |
---|---|
Klass |
period 5, govetelek, bagas 16 ![]() |
Furvell gymyk |
Te ![]() |
Dydhyas diskudhans |
1783 ![]() |
Niver atomek |
52 ![]() |
Aray an elektrons |
1s² 2s² 2p⁶ 3s² 3p⁶ 4s² 4d¹⁰ 4p⁶ 5s² 5d¹⁰ 5p⁴, [Kr] 5s² 5d¹⁰ 5p⁴ ![]() |
Elektronegedhegedh |
2.1 ![]() |
Rann a |
period 5, bagas 16 ![]() |
![]() |
Elven gemyk ew teloriom, niver 52 e'n Vosen Beriodek. Y arwodh gemyk ew Te. An hanow a dheu dhort an ger tellus, hanow Latin rag an Norvys.
Nag eus radn e'n korf denel dhe deloriom. Nag ew gwenonek, bes ev a wra kawsya drog anal ha fler korf (henwys en Sowsnek tellurium breath). Diskudhys veu en 1783 gen Franz-Joseph Müller von Reichenstein (1740-1825) en Sibiu, Romani, bes henwys veu gen Martin Klaproth (1743-1817), kemygydh almaynek.
Kevys ew avel olkan en naturel, bes pur danow ew henna. Tanow ew monyow teloriom maga ta, pekara calaverit (AuTe2), sylvanit (AgAuTe4) ha tellurit (TeO2), bes nag enjei usys avel pednfenten an elven. Askorrys ew 110 tonnas a'n olkan an vledhen, avel isaskorr purhe kober. Hanter-olkan ew teloriom, ha kevys ew herwydh usadow avel polter loos. Gorrys ew en kesolkenyow gen kober ha dur dinam rag gwellhe es y dhyghtyans, ha dhe {{Plobm|blobm]] (0.05%) dh'y grevhe. Usys ew ewedh gen kadmiom en panellow howlek ha hanter-kendegoryon e'n diwysyans elektronek.
Poos atomek teloriom ew 127.60, y boynt teudhi ew 450°C ha'y boynt bryjyon ew 990°C. Y dhosedh ew 6.2kg an liter. Hanter-olkan gwydn-arhansek lentrus ew teloriom bes kavadow ew ewedh avel polter loos tewl.
Mirva
[golegi | pennfenten]-
Sibiu, Romani
-
Martin Klaproth
-
Askorrans ollvesek en 2006
-
Panellow howlek
-
Lovan gwiver dur
-
Dyjydnow kwantum Kadmiom-Teloriom, testen hwithrans rag nanoteknologieth
-
Tellurit
Ma an erthygel ma usya an Furv Skrifys Savonek a-barth Kernowek diwedhes.