Owr

Ensampel a	Elven gymyk, stoff alkenyek, allergen, alkan drudh
Klass	alkan nobyl
Liw/yow	owrek
Furvell gymyk	Au
Klevesow a dhyghtys	Arthritis remus
Dydhyas diskudhans	c. 6 millennium BC
Niver atomek	79
Elektronegedhegedh	2.54
Rann a	period 6, bagas 11
	Restrennow kelmys war Gemmyn Wikimedia

Elven gemyk ew owr, niver 79 e'n Vosen Beriodek. Y arwodh ew Au. An hanow hag arwodh a dheu dhort an yeth Latin aurum, ow styrya golow an howldrehevel. Nag ew radn dhe owr e'n korf denel. Nag ew gwenonek hwath. Usys ew yn medhegieth dhe wellhe arwodhyow fagel an mellow (arthritis). Hanow an dyghtyans ma ew chrysotherapy dhort an ger Greka rag owr, chrysos. Usys ew owr gen medhogyon dhens (moy ha 60 tunnas an vledhen) rag lenwel dens, kurunyow, ha dens owr, en arbednek en Almayn ha Nihon.

Aswonnys o owr a-dhia termyn kensistorek. E hwrug bedhow riel cita Ur koth komprehendya gebmweyth owr nanj ew 5000 bledhen. Gwres veu bathow owr pur en Turki gen Metern Croesus en 550 K.O.K.. Nang ew owr an olkan moyha tanow, nag an olkan moyha kostek hwath. En istori, diskudhyans owr a wrug kawsya lies den dhe vovya dhe diredhow nowydh, pekara Kaliforni, Ostrali ha'n Klondike.

Askorrys ew 2500 tonnas an vledhen, dre vras en Afrika Dhyghow, an Statys Unys, Kanada ha Ostrali. Usys ew rag bulyon, en gebmweyth (75% anedha), gweder ha daffar elektronek. Kevys ew liwyow dyffrans dre geworra olkenyow erel dhe ev. Owr gwydn ew 90% owr ha 10% nikel, owr rudh (50% owr, 50% kober), owr glas (46% owr, 54% indiom), owr purpur (80% owr, 20% aluminiom), owr gwer (73% owr, 27% arghans) hag owr du (75% owr, 25% kobalt). Owr ew an olkan gen an goveluster (malleability) moyha. Den a ell gul folennow pur denow nodho, usys en pednserneth, hag dhe orheri lorenow efanvos.

Olkan medhel melyn spladn ew owr. Y boos atomek ew 196.96, y boynt teudhi ew 1064°C ha'y boynt bryjyon 2807°C. Y dhosedh ew 19.3 kg an liter.