Plutoniom

Ensampel a	Elven gymyk, elven radyoweythresek
Furvell gymyk	Pu
Dydhyas diskudhans	1941
Niver atomek	94
Elektronegedhegedh	1.28 ±0.01
Rann a	period 7, aktinid
Restrennow kelmys war Gemmyn Wikimedia

Elven gemyk ew plutoniom, niver 94 e'n Vosen Beriodek. Y arwodh gemyk ew Pu. An hanow a dheu dworh an planet korr Plouton, drefen bos uraniom henwys dhort Uranus ha neptuniom dhort Neptun. Nag eus dhe blutoniom radn e'n korf denel. Na hwer plutoniom war an nor marnas en arbrovjiow hwithrans, bes drefen provyow arvow nuklerek ema gen pubonen nebes atomow plutoniom en y gorf. Pur beryllus ew drefen y dhewydnyans α hag a guntell e'n eskern.

Usys ew isotop plutoniom-238 en rewloryon kolon.

Gwres veu plutoniom rag an kensa pres en mis Kevardhu 1940 gen Glenn Seaborg, Arthur Wahl ha Joseph Kennedy. Na veu an derivans a-dro dhe ev dyllys. Anjei a wrug ajon dell alja plutoniom gul tanbellen atomek. An Statys Unys a dhallathas askorra plutoniom, hag erbydn 1945 thera nebes kilogrammow gen anjei, lowr a blutoniom rag gul teyr tanbellen atomek.

Tardhys veu an danbellen gensa ogas dhe Alamagordo en mis Gorefan 1945. Droppys veu an sekond tanbellen war Nagasaki war an 9ves a vis Est 1945, ow ladha 70,000 ha golia 100,000. (Tanbellen uraniom a veu droppys war Hiroshima).

Askorrys yw a-dro dhe 50 tonnas a blutoniom pub bledhen, drefen bos isaskorr dasoberoryon nuklerek. Y hyllir usya plutoniom yn dasoberoryon fast-breeder, mes lettyes veu aga devnydh yn Almayn, an Statys Unys ha'n Ruvaneth Unys erbynn lemmyn.

Usys o plutoniom-238 war Apollo 14 ha'n tavellow efanvos Voyager I ha II.

Poos atomek plutoniom ew 244.06, y boynt teudhi ew 640°C ha'y boynt bryjyon ew 3330°C. Y dhosedh ew 19.8kg an liter. Olkan arhansek radywoweythresek ew.

Mirva

• 
  Glenn Seaborg
• 
  An planet korr Plouton
• 
  Tardh tanbellen Nagasaki
• 
  Rewler kolon
• 
  Dasoberoryon fast breeder Dounreay en Sgotland

Ma an erthygel ma usya an Furv Skrifys Savonek a-barth Kernowek diwedhes.