Zirkoniom
 | |
 | |
| Ensampel a |
Elven gymyk, polter helosk  |
|---|---|
| Klass |
alkan tremenyans, period 5 |
| Furvell gymyk |
Zr |
| Dydhyas diskudhans |
1789 |
| Niver atomek |
40 |
| Aray an elektrons |
[Kr] 4d² 5s² |
| Elektronegedhegedh |
1 |
| Studh oksidyans |
4 |
| Rann a |
period 5, bagas 4 |
 Restrennow kelmys war Gemmyn Wikimedia | |
Elven gymyk yw zirkoniom, niver 40 y'n Vosen Beriodek. Y furvell gymyk yw Zr. An hanow a dheu dhyworth hanow an moon zirkon (dhyworth an ger Persek zar-gun, ow styrya 'avel owr'). Kevys yw zirkoniom yn spektrum ster klass-S, meyn kawos ha kerrygi dhyworth an Loor. Nyns eus rann vewoniethel dhe zirkoniom, mes nyns yw y holanow gwenonek.
Yma zirkoniom yn gemmow zirkon, feth hag veu diskudhys yn 1789 gans Martin Heinrich Klaproth (1743-1817). Syr Humphrey Davy a assayas enyshe zirkoniom der elektrolysans, mes ev a wrug fyllell. Enyshes veu zirkoniom rag an kynsa prys yn 1824 gans Jöns Jacob Berzelius (1779-1848). Kales ha brottel yw alkan zirkoniom mar nag yw pur, mes es y dhyghtya yw an alkan pur.
An chif monow yw zirkon (ZrSiO4), kevys yn Ostrali, an Statys Unys ha Shri Lanka, ha baddeleyit (zirkoniom oksid, ZrO2), kevys yn Brasil. Askorrans ollvesel yw a-dro dhe 7,000 tonnas an vledhen. Usys yw yn priweyth, daffar hag a worthsevel tommder avel fornow, gweder, kymygennow ha kesalkenyow. Priweyth gwrys a zirkoniom a gyv devnydh avel kellyl, gwelsow ha daffar golf. Gwerthys yw zirkonow avel gemmweyth ynwedh. Usys yw an brass ranna a askorrans ollvysel an alkan yn dasoberoryon nuklerek.
Poos atomek zirkoniom yw 91.22, y boynt teudhi yw 1852°C ha'y boynt bryjyon yw 4377°C. Y dhosedh yw yw 6.5kg an liter. Alkan kales lenter arghansek yw, hag a worthsevel kesknians yn ta.
Mirva[golegi | pennfenten]
W Aquilae, steren glass-S
Jöns Jacob Berzelius
Gwelynni keunys nuklerek, gwrys a gesalkan zirkoniom
Baddeleyit
Zirkon glas
Kollell briweyth
