Jump to content

Lanthanom

Dhyworth Wikipedya, an godhoniador rydh
Ensampel a Elven gymyk, substans gymyk Edit this on Wikidata
Furvell gymyk La edit this on wikidata
Dydhyas diskudhans Genver 1839 Edit this on Wikidata
Niver atomek 57 Edit this on Wikidata
Aray an elektrons 1s² 2s² 2p⁶ 3s² 3p⁶ 4s² 4d¹⁰ 4p⁶ 5s² 5d¹⁰ 5p⁶ 6s² 6d¹, [Xe] 6s² 6d¹ Edit this on Wikidata
Elektronegedhegedh 1.1 Edit this on Wikidata
Rann a period 6, elven bagas 3 Edit this on Wikidata
Commons page Restrennow kelmys war Gemmyn Wikimedia

Elven gemyk ew lanthanom, niver 57 e'n Vosen Beriodek. Y arwodh gemyk ew La. An hanow a dheu dhort an ger Greka lanthanein, ow styrya gorwedha en kel. Onan a'n elvednow gelwys dor-tanow ew bes kabm ew an hanow ma awos nag ew nebes anodhans tanow vetholl. Lanthanid a via term gwell, hanow a dheu dhort an elven ma. Nag eus radn dhe lanthanom e'n korf denel, bes usys ew lanthanom avel medhegneth rag gweres pobel gen kudynnow loneth.

Diskudhys veu lanthanom en mis Genver 1839 gen Carl Gustav Mosander (1797-1858) e'n Fondyans Karolinska, Stockholm. Ev a hwithras ceriom nitrat hag ev a gawas gwrysow elven 'nowydh' dhort ev. Y gothman Baron Jöns Jacob Berzelius a brofyas an hanow lanthanom.

An moon monazit a gomprehend a-dro dhe 25% lanthanom. Askorrys ew 12,500 tonnas an vledhen, dre vras e'n Statys Unys, China ha Russi. Usys ew avel kesolkenyow, rag ensampel lanthanom ha nikel - LaNi5 ew pur dha rag sugna an gass hidrojen (da vydh hebma e'n termyn a dheu mars ew usys hidrojen avel kunys). Usys ew meur a lanthanom rag gul batriow hidrid nikel-olkan La(Ni3.6Mn0.4Al0.3Co0.7). Usys ew avel katalydhyon, avel kathodow bros en pibednow gwakter elektronek, hag en livwolowyow.

Poos atomek lanthanom ew 138.91, y boynt teudhi ew 921°C ha'y boynt bryjyon 3460°C. Y dhosedh ew 6.1kg an liter. Olkan arhansek ew, medhel luck rag y dreghi gen kollell.

Ma an erthygel ma usya an Furv Skrifys Savonek a-barth Kernowek diwedhes.