Tirfurv avon
Klass |
tirwedh ![]() |
---|
Tirfurvow avon ew an gnasow a sew chanj kawsys gen processys usyans ha godhesans gen ryver. Pan wrelho dowr drehedhes enep an nor avel glaw po ergh, ema nerth dhe ev. Usys ew radn a'n nerth dhe fetha rutyans e’n kanel. An remenat a dreusperth godhas en-nans an ryver, ow chanjya shap an tir. Ema settow erel a dirfurvow a-hes an arvor hag en tiredhow rewlivel.
An kreungelgh
[golegi | pennfenten]
Ema dhe bub ryver hy thiredh hy honan henwys kreungelgh (kreungylgh y'n FSS (K), hag a dhegebmer dowr dhort glaw hag ergh. Hanow an or tredh dew greungelgh ew keyn dewdhowr, hag a sew tir uhel a-dro dhe’n kreunglgh. Pednfenten ew an teller en lebma talla ryver hag aber lebmath uji ow trehedhes an mor. Ragavonow a res dhort pednfentydnyow, hag omjynnya en kamperyow. Nag eus henwyn telleryow en Kernow owth usya an ger 'aber', bes usys ew 'logh' war arvor an soth ha 'heyl' war arvor an north. Dell ew usys, ema teyr raen dhe greungelgh ryver.
-
Pednfenten Dowr Havren
-
Kamper Dowr Negro (tewl) ha Dowr Amazon (leysek) en Manaos
-
Ragavon en menedhyow Pow an Lydnow
-
Mappa kreungelgh
Tirfurvow
[golegi | pennfenten]Resegva uhella an avon
[golegi | pennfenten]E’n radn uhella, ema meur a rutyans gen an gweli karnek. Chif process an ryver ew usyans (po esknians en FSS (K)). An pednfenten y honan a dhisav an leder, owth us gweres tro’ha topp an menedh. An dowr e’n ragavonow a godh dhe'n dor dowrlabmow munys, ha krava tell munys en gweli an gover gen gweres meyn munys. An tell ma ew kowbollow, furvyes pan wrello trobollow draylya grow war weli an gover ha’y rutya. Ema'n gover ow kwia tredh rosyow kesjudnys ha shap an nans ew avel V gen ledrow serth.
-
Kowboll meur en Stat Evrek Nowydh
-
Dowrlam Russel en Tasmania, Ostrali, ow tiskwedhes level an garrek galish
-
Kownans en-dadn Dowrlam Victoria, tredh Zambi ha Zimbabwe
-
Rosow kesjudnys en Shropshire, Pow an Sowson ow tiskwedhes shap V an nans
Mar po karrek galish desedhys a-dreus resgva an ryver, furvys ew dowrlam. An dowr a labm dres balek a’n garrek galish en plobmboll en-dadno. Pan vo'n dowrlam owth usya war-dhelerh, furvyes ew kownans kul gen tenwednow serth.
Resegva kres an ryver
[golegi | pennfenten]E’n radn ma, usyans ha godhesans ew processys an ryver. Moy ledan ew nans an ryver, gen leur gwastas henwys livplen (fennva y'n FSS(K)). War bub tu ema ledrow serth henwys runyow. An ryver a omdroyl a du dhe du. Ema'n ryver owth usya als kildro war ladn a-ves dhe’n tro, ha godhesa war ladn a-ji dhe’n tro (treth kildro). Dell wrello gladnow an kildro movya, dew du an kildro a ell metya. Ema hebma ow furvya stubmlydn. Teller en lebma feu kildro nanj ew termyn hir ew kreythen gildro. Lenwys ova gen godhas. Mar kwrello an aryver terri dhe'n dor ha furvya livblen nowydh, gerys ew terras ryver.
-
Livblen ha run an Dowr Dyfi en Kembra
-
Kildroyow war an Dowr Clyde en Sgotlond, ow tiskwedha stubmlydnow ha kreythen gildro
-
Treth kildro
-
Als kildro
-
Terras ryver
Resegva isella an ryver
[golegi | pennfenten]Godhesans ew an chif process e’n radn ma. Pur wastas ew an nans. War denewen an ryver, godhesys ew tewes ha leyj rag furvya tobmednow. Heyl ew radn an ryver hag a dhegebmer mortidys. Nebes ryvers a furv delta mar po gerys meur a wodhas e’n aber ha nag eus mortidys.
-
Tobmen ryb Castle Dyke, Konteth Lincoln
Ma an erthygel ma usya an Furv Skrifys Savonek a-barth Kernowek diwedhes.