Argerdhow avon

Processys naturel ew processys ryver (argerdhow avon en FSS (K)). Anjei a gomprehend usyans ha godhesans ryver ha dredha ryvers a ell kemeres stoffow dhort unn teller ha’ga movya dhe deller aral.

Fordhow a usya/esknias godhas

Ryvers a ell kuntel godhas (po’n karg) en peder for:

Kravellans (corrasion en Sowsnek) – an ryver a wra devnydh a dembyn grow dhe gravas stoffow dhort an gweli po gladnow.
Kesknians (corrosion en Sowsnek) – an dowr a hedeudh karrygi pekara krey gwres a galciom karbonat, po tebmyn karrek pekara kragen hag a gomprehend an keth moon avel gwrysow po lim. Terweythyow, an process ma ew kriys hedeudhans.
Gwrians hidrolek – an dowr a wra devnydh a’y boos pan vo ow kwaya rag herdhya tembyn lows a veyn. Unn sort arbednek a’n process ma ew kowans (cavitation en Sowsnek) lebma thew gweskys hwethfians ayr erbydn an gweli po gladnow, ha'n hwythfians a entardh, ow terri tebmyn erel dhe ves.
Kesrutyans (attrition en Sowsnek) ew pan gnouk dew damb karrek erbydn y gila, terri hag askorra tebmyn le.

Ema a'n graff Hjulström (a-is) ow teskrifa an tooth may thew res dhe’n dowr rag usya, degi po godhesa stoffow.

Usys ew an keth processys gen an mor rag gwaya godhas, dredh morfrosow ha dryft an gladnow.

For'ow a waya godhas

Woja usyans, ema an ryver ow treusberthi godhas en niver a for'ow.

An karg en hedeudhans ew an godhas hedeudhys gen an dowr, pekara kalgh po krey.
Tebmigow bian ew an karg en krog, skav lowr rag gwaya heb tochya gweli an ryver.
Tebmigow moy ew gwayys dre lappyans, ow tochya an gweli a dermyn dhe dermyn.
An karg gweli ew movys poken dre dednans (aga draylya a-dreus gweli an ryver) po rolyans mar po anjei moy kredn.

Myns an godhas treusperthys gen ryver ew bras dres ehen. Hanow niver a ryvers a dheu dhort aga liw awos ago bos liwys gen godhas, rag ensampel Hwang He (Dowr Melyn) en China. Estemys ew dhe’n Hwang He dhegi 800 milvil tonnas a wodhes dhe’n mor pub bledhen, ha’n Mississippi 400 milvil tunnell. Livbrei (fennleys y'n FSS (K)) ew hanow an godhas hag ew gorrys war leur an nans po livblen.

Karg gweli ryver
Kemper Dowr Negro (tewl) hag Dowr Amazon (leyjek) en Manaos. Leun ew dowr Amazon a wodhas.
Fow furvyes gen dowr ow hedeudhi kalgh
Chanjyow dhe resegva Dowr Melyn en China drefen bos an avon owth usya ha godhesa
Dowr Melyn en China

Ma an erthygel ma usya an Furv Skrifys Savonek a-barth Kernowek diwedhes.


Klass	argerdh dorfurvoniethel