Tirfurv arvorel
 | |
| Ensampel a |
fenomenon naturel  |
|---|---|
| Klass |
esknians |
 Restrennow kelmys war Gemmyn Wikimedia | |
Tirfurvow arvorel yw an nasyow a sew chanj kawsys gans argerdhow esknians ha godhesans gans an mor. An mor a wra devnydh a’n keth argerdhow naturel avel avonyow dhe esknias, gwaya ha godhesa stoff.
Esknians
[golegi | pennfenten]An mor ha’y donnow a eskni rannow gwann a garrek an arvor le mayth yw fowtow ha torvaow. Ranndiryow gans meur a dorvaow yw removys yn es dhe furvya baya. Ranndiryow heb torvaow yw gesys avel penn tir.
Ledenhes yw torva dhe furvya saven po fow. Traweythyow y hyll an fow mos der oll an penn tir dhe wul gwarak naturel. Mar hwra to an gwarak kodha, gesys yw stakk, hag a furv krib wosa esknians dhe nivel an mor.
-
Ranndir Donostia yn Gwlas Baskek, ow tiskwedha bayas ha pennow tir -
Saven ryb treth Pednvownder, Selevan -
Fow ogas dhe Dhintagell -
Gwarak naturel ogas dhe Borthkragen, Kernow -
Stakk yn Enesow Shetland, Alban -
Krib yn Enesow Shetland
Treusporth
[golegi | pennfenten]An mor a dreusperth grow a-hys treth der argerdh dryft an glannow. An donn a way grow a-bann an treth war elin (golgh yw hemma), mes gravedh a’y dhehwel yn kompes (aswolghes). Y’n fordh na, pub tonn a way grow tamm a-hys an treth. An grow po tewes a yll furvya taves tewes yn aber avon, gans morlynn a-dryv dhodho. Taves tewes hag a wra junya enys dhe’n tir meur yw tombolo. Lettys yw dryft an glannow dre dhevnydh groynys. Tirfurvow byghan war dreth yw kuspow treth ha keynow treth, furvys gans tonnow meur hagel-awel.
-
Golgh -
Aswolghes -
Taves Tewes Farewell, Mordir Nowydh -
Morlynn an Logh, Kernow -
Tombolo yn Nihon -
Groynys yn Kataloni -
Kuspow treth -
Keynow treth yn Estoni
.jpg)
Arvoryow dres termyn
[golegi | pennfenten]An tir a dhrehev yn nebes ranndiryow wosa rewlivans. Hemm a furv trethow drehevys, ha levendiryow an tonnow. Mars yw nivel an mor ow trehevel po nivel an tir ow kodha, furvyes yw rias (nansow beudhys) po fyordow (nansow rewlivek beudhys).
.jpg)