Kyllasen

Klass	karrek glastek, shist godhosek
	Restrennow kelmys war Gemmyn Wikimedia

Kyllasen yw karrek wodhosek gans gwrysow munys furvyes dhyworth leys. Kemyskans yw a vonyow pri ha temigow pur vunys a vonyow erel, yn arbennek kanndir ha kalcit. Chif gnas kyllas yw y duedh dhe vrewi avel nivelyow tanow (henwys laminae, le ages 1cm yn tewder). Kyllas yw an garrek wodhosek moyha kemmyn.

Karrygi a'n keth komposyans, mes na yll brewi avel nivelyow yw termys leysveyn (myns an perthygel le ages 0.0625mm) po priveyn.

Dell yw usys, gell yw liw tipek kyllas. Komposys yns i a vonyow pri ha kanndir. Keworansow mynsow chanjys a vonyow erel le posek a wra chanjya liw an garrek. Rudh, gell ha gwyrdh a lever bos ferrik oksid (hematit – rudh), horn hidroksid (goethit – gell ha limonit – melyn), po monyow mika (klorit, biotit hag illit – gwyrdh) y'n garrek.

Kyllas tipek yw komposys a a-dro dhe 58% monyow pri, 28% kanndir, 6% gwrysven, 5% monyow karbonat, ha 2% oksidow a horn. Kyllas ha leysven a gomprehend a-dro dhe 95% a'n mater organek yn oll an karrygi godhosek. Byttegyns, hemm yw le ages 1% mass an kyllasen dipek. Kyllas yw an bennfenten voyha kemmyn rag hidrokarbonow (gass naturel hag oyl kriv).

An brassa rann a gyllas yw dhyworth dallathvos y'n mor. Dowr dor yn kyllas yw pur holanek yn fenowgh. An perthyglow munys yn kyllas a yll gortos kregys yn dowr pell wosa godhesans tewes. Drefen henna, kyllas yw godhesys yn dowr nag usi ow kwaya, kepar ha lynnyn, morlynnyn, deltaow avon, fennvaow hag y'n mor down.

Treweythyow gwithys yw menhesennow, lerghow enevales ha merkyow banaghow glaw war enebow gweliow kyllas.

Mars usi kyllas tommhes ha gweskys drefen treusfurvieth, ev a furv karrek dreusfurvek folsadow henwys legh.Gans moy vyth a waskedh ha tommder, furvyes fyllit, wosa shist ha wortiwedh labolven.

Kemmyn yw kyllas yn Kernow, yn arbennek yn karrygi a'n Oos Dewnek.

Dororieth Kernow, kyllas yw kemmyn yn karrygi Dewnek yn kledhbarth Kernow
Kyllasen Chattanooga yn Kentucky, Statys Unys
Skeusen ogas a gyllasen
Als kyllas yn Millook, ogas dhe Borth Kragen, Kernow north
Als ughel 'High Cliff', yntra Porth Kragen ha Kastel Boterel
Kyllasen folsys
Tresen liw rag kyllasen fondys war studh oksidyans horn ha komposyans organek karbon