Gommon

Dhyworth Wikipedya, an godhoniador rydh
Gommon
Fucus serratus
Koswik gommon yn Aotearoa
Klassans bewoniethek
Arlotteth:
Y hyllir kavos gommon y'n bagasow ma
  • Charophyta
  • Chlorokybophyceae
  • Chlorophyta (algi gwyrdh)
  • Phaeophyceae (algi gell)
  • Phaeothamniophyceae
  • Chrysophyceae (algi owr)
  • Cyanobacteria
  • Rhodophyta (algi rudh)

Gommon (Goumann - Kernewek Unys, Goemmon - Kernewek Kemmyn), po kowralgi, a gampoll milyow a eghennow a algi morek lieskell bras. An term a gomprehend eghennow a Rhodophyta (rudh), Phaeophyta (gell) ha Chlorophyta (gwyrdh). Eghennow meur kepar ha'n re gelwys kelps yn Sowsnek a wari rann bosek dres eghen orth remova karbon, owth askorra 50% dhe'n lyha a oksyjen an Norvys. An niver a eghennow gommon yw dadhlys hwath yn-mysk godhonydhyon, mes dres lycklod yma nebes milyow anedha.

Ekologieth[golegi | pennfenten]

Yma edhom dhe wommon a dri studh kerghynedhel. An re ma yw dowr mor (mes dowr holanek dhe'n lyha), golow howl lowr rag lughwrians, ha tyller gwiw dhe vos kelmys warnodho. Avel sewyans, kevys yw gommon yn kemmyn ogas dhe'n vorva, dell yw usys war arvorow karnek a-der tewes po grow. Trigys yw eghennow gommon yn lies treveth ekologel. An tylleryow ughella yw gwlyghys gans ewyn mor, an isella yw nebes metrow yn-dann nivel an mor. Yn nebes ranndiryow, gommon ogas dhe'n vorva a ystyn nebes mildiryow yn mes y'n mor. Fin aga thevyans yw pygemmys golow howl yw degemerys. Kelps, dell ys usys, yw an eghennow kevys y'n dowrow downna.

Nebes eghennow, kepar ha Sargassum re aswiwas dhe dreveth planktonek ha neuvella yn rydh, ow kregi war saghow lenwys gans gass rag kowlwul henna. Erel re aswiwas dhe vewa yn pollow an mortid. Omma res yw gommon sevel orth tempredhow ha nivellow holanedh a janj yn uskis ha segha treweythus.

Taksonomieth[golegi | pennfenten]

Kinda Algi
Fylum
Kampollasow
Caulerpa Caulerpa prolifera.JPG Gwyrdh Sedhys
Fucus Fucus serratus2.jpg Gell Yn parthow mortid war vorvaow karnek
Gracilaria Gracilaria2.JPG Rudh Tevys rag boos
Laminaria Laminaria hyperborea - Köhler–s Medizinal-Pflanzen-214.jpg Gell Aswonnys ynwedh avel kelp
8–30 m yn-dann dhowr
tevys rag boos
Macrocystis Giantkelp2 300.jpg Gell Kelp kowrek
ow furvya koswigow ow neuvella
Monostroma WomenWorking SeaweedZanzibar 4.jpg Gwyrdh
Porphyra Porphyra yezoensis.jpg Rudh Parthow mortid yn hinyow tempredh
Tevys rag boos
Sargassum Sargassum weeds closeup.jpg Gell Keynvorek yn arbennik an Mor Sargasso

Usys[golegi | pennfenten]

Usys yw gommon rag niver a daklow. Treweythyow yth yw tevys, po kuntellys dhyworth an gwyls. Dybrys yw niver a eghennow yn lies rann a'n bys, yn arbennik Asi est, Rewenys, Norgagh, Iwerdhon, Kembra, Pow Frynk ha Kanada. Usys yw nebes egehennow yn diwysyans rag tewhe, yn arbennik leth. Usys yw gommon yn lystennow goliow, ha rag tevi cultures a vakteria yn arbrovjiow. Nebes eghennow yw usys rag teyl. Leverys yw blas hwiskis enys Islay dhe dhos dhyworth dowr glaw ow tivera dre wommon war an tir kyns mos dhe'n dhistyllva.

Askorrans gommon
Gwlas tonnasow metrek
an vledhen ('000),
tevys + gwyls
Flag of the People's Republic of China.svgChina 699
Flag of France.svgPow Frynk 617
Flag of the United Kingdom (1-2).svgRuvaneth Unys 205
Flag of Japan.svgNihon 123
Flag of Chile.svgChile 109
Flag of the Philippines.svgFilipynas 96
Flag of North Korea.svgKorea Gledh 71
Flag of South Korea.svgKorea Dhyghow 67
Flag of Indonesia.svgIndonesi 47
Flag of Norway.svgNorgagh 41