Tirfurv eolek

Klass	tirfurv
Acheson	Argerdh eolek
	Restrennow kelmys war Gemmyn Wikimedia

Tirfurvow eolek yw nasyow gwrys gans an gwyns, po owth esknias po ow kodhesa. An ger eolek a dheu dhyworth hanow Æolus, duw grek an gwynsow. An nasyow yw gwrys dhyworth tewes po ergh, po eskniys yn karrek po rew. Kemmyn yns i yn difeythyow tewesek ha war vorrew. Kevys yw tirfurvow eolek war blanettys erel, ow komprehendya Meurth ha Plouton.

Esknias

An gwyns a eskni yn diw fordh: remova stoffow lows dhyworth enep an nor, ha'n tewes ow ruttya enebow dhe ves. Tressa rann a dhifeythtiryow an bys yw konsow a garrek, le mayth yw pub perthyglen a dewes hwythys dhe ves, tirfurv henwys kons difeythtir, po reg. Hwythbansow yw tylleryow yn ranndiryow a dewynnow le mayth yw an tewes hwythys dhe ves. Effeyth an gwyns ow hwytha tewes erbynn meyn a gaws an tirfurv henwys "meyn triamal" (dreikanter (Almaynek rag tri amal) po ventifact yn Sowsnek dhyworth an Latin, gwrys gans an gwyns). Meyn a dhispleg tuyow gwastas, ruttyes gans an tewes. Meyn hirra yw eskniys bys dhe meter a-ugh enep an tir dhe wul meyn skavel gronek. Gweliow dororiethel yw eskniys yn tihaval dhe wul tirfurvow henwys yardangow ha zeugenow. Yardangow a hwer le mayth yw gweliow nag yw gorwelyek hag eskniys yw karrygi medhel. Zeugenow a hwer le mayth yw gweliow gorwelyek mes eskniys yw karrygi gans moy a fowtow. Zastruga (dhyworth an Russek, an liesplek yw zastrugi) yw keyn byghan furvyes yn ergh po rew drefen esknians gans an gwyns.

Kons difeythtir, ow tiskwedhes bili re boos rag aga remova
Reg de l'Adrar, Moritani
Hwythbans yn tewynnow Ravenglass, Kledhbarth Pow Sows
Men triamal
Men skavel gronek
Yardang yn Greunland
Zeugenow yn China
Zastrugi yn Antarktika
Yardangow war an planet Meurth

Tewes a hwyth dhyworth tewynnow yn Kaliforni

Treusporth

An gwyns a dreusberth stoffow yn peder fordh. An perthyglow lyha yw karyes gans an gwyns heb tochya an tir (kregyans). Perthyglow moy a lamm a-dreus an tir, orth y dochya treweythyow (lammans). Perthyglow moy vyth yw draylyes po rolyes war an enep (rolyans po tennens). Tewes hwythys gans an gwyns a yll tenna paynt dhyworth kerri ha komolhe gweder yn uskis.

Godhesa

Pan vo tewes po ergh godhesys, i a furv lienyow tewes po tewynnow. Lienyow tewes (po erg) a hwer pan vo myns perthyglow moy ages gallos an gwyns dh'aga hwytha dhe ves. Tewynnow a hwer yn lies furv ow krog war du(yow) an gwyns ha'n provians a dewes. Barghanow yw pur gemmyn. Shap krommen, i a wra gwaya yn lent pan wrello an gwyns keworra tewes dhe unn tu ha tewesslynkow a hwer war an tu aral. An gwyns a dheu dhyworth unn chyf tu. Tewynnow seif (po tewynnow hysresek) a hwer mars eus unn chif tu ha tu eylradh aral. An ger "seif" a dheu dhyworth an ger Arabek rag kledha. Mars eus lies tu dhe'n gwyns, furvyes tewynnow steren.

Tewynnow barghan war an planet Meurth
Barghan tipek
Tewynnow seif yn skeusenn tennys dhyworth Gorsav Keswlasek an Efanvos.
Golinyans dhe dhisplegya furvyans tewynnow seif
Tewyn steren y'n Difeythtir Namib