John Norman Collie

John Norman Collie
John Norman Collie
Genys	10 Gwynngala 1859 ; Alderley Edge
Mernans	1 Du 1942 ; Sligachan
Kenedhlogeth	Pow Sows
Alma mater	Skol Charterhouse ;
Galwesigeth	hwithrer tiryow, kymygydh, dyskador pennskol, skrifer anfugieth, krambler
Arvether	Kollji Pennskol Loundres ;
Pewasow	Esel an Kowethas Riel, gradh der enor, Fellow of the Royal Geographical Society
Sportys
Eseleth	Kowethas Riel, Royal Geographical Society, Alpine Club

Professor John Norman Collie FRS (Kesvroder an Kowethyans Riel) (10ves an vis Gwynngala 1859 – 1a an vis Du 1942), aswonys herwydh usadow avel J. Norman Collie, o godhonydh, krambler ha hwithrer tiryow sowsnek.

Bewnans hag ober

Genys veu yn Alderley Edge, Cheshire, an nessa a beswar mab dhe John Collie ha Selina Mary Winkworth. Yn 1870 an teylu a wayas dhe Clifton, ogas dhe Bristol. Adhyskys veu Collie yn Skol Charterhouse wosa 1873. Gwrys veu arghans an teylu y’n kenwerth koton, mes an Vresel Vredereth Amerika a gawsyas aga diswrians arghansek. Res o dhe Collie dhiberth Skol Charterhouse, ytho ev eth dhe Golji Clifton hag ena ev a aswonas nag o da ganso adhysk klassek. Awosa ev eth dhe Golji Pennskol yn Bristol dhe studhya kymygieth.

Ev a gavas y PhD yn kymygieth yn Würzburg yn 1884. Wosa dehweles dhe Bow Sows, ev a dhyskas teyr bledhen yn Cheltenham Ladies College. Ena ev a wayas dhe oberi yn Kolji Pennskol Loundres (UCL) avel skoodhyer dhe William Ramsay. Y ober a-varr o studhya fosfoniom a kesstoffow fosfin hag awosa, trenken dehidracetik.

Collie a oberas avel Professor Kymygieth Organek yn UCL ynter 1896 ha 1913, hag ev o penn an asran kymygieth dhyworth 1913 dhe 1928. Ev a wrug an hwithrans hag a ledyas dhe’n skeusen dewyn X kynsa rag diagnosans medhegel. Ev a weresas Ramsey dhe dhiskudha an gassys nobyl, kampolla kevreyth dhe benzin ha diskudha an holan kynsa oksoniom. Henwys veu an effeyth golow a neon war verkuri ‘an effeyth Collie’.

Etholys veu avel Kesvroder an Kowethyans Riel Keredin yn 1888 ha Kesvroder an Kowethyans Riel yn mis Metheven 1896.

Krambla

Resegva Collie o avel godhonydh, mes y vern o krambla. Meur-gerys yw drefen ev dhe grambla hynsow nowydh yn Enys Skye war venydhyow an Cuiltheann, yn Pow an Lynnyn ha’n Alpow.

Collie a dhallathas krambla yn Enys Skye yn 1886. Ev eth ena dhe byskessa gans y vreder, mes ev a gramblas Sgùrr nan Gillean yn le. Wosa dew assay heb sewena ev a gavas kussul dhyworth John MacKenzie, krofter a Enys Skye ha hembronkyer menydhyow galwesik kynsa Breten. Collie a dhehwelas yn fenowgh dhe Enys Skye, ha krambla gans MacKenzie. An dhew o kowetha da, hag i a gramblas lies menydh ena rag an tro kynsa.

Yn 1899 ev a dhiskudhas an Cioch, karrek dhibarow war enep tu Coire Lagan a Sron na Ciche. Kramblys veu hemma ganso yn 1906 war-barth ha MacKenzie hag a’y henwis dhyworth an ger Albanek rag bronn. Enorys yw y’n Cuiltheann gans hanow Sgúrr Thormaid (Bleyn Norman), ha Collie's Ledge war Sgùrr Mhic Choinnich, (Bleyn MacKenzie), henwys rag y goweth da.

Yn 1895, tri krambler, Collie, Mummery ha Hastings eth dhe’n [[Himalaya rag an assay kynsa war vleyn menydh dres 8,000 meter (Nanga Parbat). Mummery ha dew Gurkha a verwis yn erghslynk. Collie a skrifas lyver a-dro dhe’n vysyt, From the Himalaya to Skye.

Wosa krambla lies bleyn y’n Alpow, Caucasus ha Himalaya, yn 1897 Collie a junyas an Klub Appalachian, ha treylya hav ow krambla y’n Menydhyow Karnek yn Kanada. Ynter 1898 ha 1911, Collie a wodrigas an Menydhyow Karnek pymp tro aral, krambla unn war ugans a venydhyow rag an kynsa prys ha henwel dres deg war ugans a venydhyow. Yn 1903 ev a skrifas lyver gans Hugh Stutfield, Climbs and Explorations in the Canadian Rockies.

Mernans

Collie a omdennas yn 1929 hag awosa ev a dreylya pub hav yn Enys Skye. Ev a verwis yn Sligachan yn mis Du 1942 dhyworth niwmonia wosa kodha yn Loch Leathan yn-dann an Storr an vledhen gyns ha pyskessa. Yntirys veu nessa dhe’y goweth John MacKenzie, yn ynkladhva goth yn Struan ogas dhe Loch Harport.

Delanwes

Kompollys yw dell o Collie an awen rag Sherlock Holmes. Collie o krambler a vri ha bacheler. Y brys o dielvennek drefen y hwithrans kymyk, hag yth esa ganso lies bern, dhyworth priweyth chinek dhe byskessa, dhyworth gwin ‘claret’ dhe resek mergh. Da o ganso tochya pib (owth enowi cigarik orth lenwel y bib).

Pewasow

Kesvroder an Kowethyans Riel (1896)
Kesvroder an Kowethyans Riel Doroniethel (1897)
Lewydh an Klub Alpek (RU) (1920–22)
Esel an Kessedhek Mont Everest (1921)
Henwyn Mont Collie yn Park Kenedhlek Yoho ha Sgurr Thormaid war Enys Skye a enor Norman Collie.

Men kov

Yth esa ragdres deg bledhen dhe kuntel arghans rag men kov dhe enora John MacKenzie ha Norman Collie war Enys Skye. Desinys veu an imach brons gans gravyer leel, Stephen Tinney. Dislennys veu war vre karnek a-dal Ostel Sligachan Hotel, gans gwel dres an Menydhyow Cuilltheann yn mis Gwynngala 2020.