Jump to content

Hypatia

Dhyworth Wikipedya, an godhoniador rydh
Hypatia
Genys c. 360 Edit this on Wikidata
Alexandria Edit this on Wikidata
Mernans Meurth 415 Edit this on Wikidata
a dikroghenna Edit this on Wikidata
Alexandria Edit this on Wikidata
Kenedhlogeth Emperoureth Besontin Edit this on Wikidata
Galwesigeth awgrymer, filosofer, steronydh, skrifer, deviser Edit this on Wikidata
Chyf delanwes Plato, Plotinus, Aristotle, Theon of Alexandria, Diophantus of Alexandria, Ptolemy Edit this on Wikidata
Movyans neo-Platonieth Edit this on Wikidata
Tas Theon of Alexandria Edit this on Wikidata


Hypatia, genys a-dro dhe 350-370 OK hag a verwis 415 OK o filosofer Platonek, mathemategydhes ha steronydhes, trigys en Alexandria, Ejyp. Hy thas o Theon, ha war-barth anjei a oberas war styryansow a ober Ptolemy.

Hi o prederydh a vri en skol filosofek neo-Platonieth en Alexandria, lebma feu dyskader filosofieth ha steronieth.

Hi yw an mathemategydh benow kensa dell veu hy bownans skrifys en hy hever en manylys. Hi o meur a vri en hy oos hy honan 'vel dyskajer da ha keskussulyer fur. Hypatia a skrifas styryans war ober Diophantus, hebm ew Arithmetica.[1]

Ken feu pagan, hi o meur hy ferthyans tro'ha Kristonyon. Thera dhe Hypatia meur a studhyoryon Kristyon, ow komprehendya Synesius, neb a dheuth epskop Ptolemais. Pednfentydnyow hengovek a lever bos Hypatia gordhys gen Paganyon ha Kristonyon. Thera dhe hei meur a dhelanwes dres gwelhevyn bolitek Alexandria. War tu-ha diwedh hy bownans, Hypatia a gussulyas Orestes, is-rewlyas romanek Alexandria, neb o eskar politek dhe Cyril, epskop Alexandria. Kuhudhys veu Hypatia a lettya Orestes rag kesassoylya gen Cyril. En mis Meurth 415 OK, ledhys veu Hypatia gen bush a Gristonyon ledys gen den, Peder y hanow. Anjei a's omdhiwiskas ha's moldra der dhiskroghenna.

Sowdhanys veu an Emperoureth Romanek gen mernans Hypatia. Hi a veu gwres merther dhe filosofieth, ow telenwel filosofers neo-Platonieth dhe sevel orth Kristonedh. E'n osow Kres, prederys veu Hypatia ha bos symbol a vertus Kristyon. E'n oos arnowydh, hi a dheuth ikon dhe reythyow benenes. Hy bownans ew deskrifys en niver a levrow ha fylmow, ow komprehendya an fylm Agora (2009) ow steredna Rachel Weisz ha levrow gen Umberto Eco (Baudolino), Charlotte Kramer ha Ki Longfellow.

Enorys veu Hypatia gen hanow planetik 238, diskudhys en 1884 gen an steronydh russek Viktor Knorre. Y dreustrogh ew 145 km. Ema kowdoll henwys Hypatia war an Loor, hag onan aral henwys Theon dhe enora hy thas ena ewedh.

An Fydhyans Hypatia ew kowethyans a guntel ha dyllo dogvednow ow tochya kowlwriansow benenes. Fondys veu en Kernow en 1996. Aga huntel a lien benenes ew synjys en Universita Karesk. Ev a gomprehend an Kuntel Elizabeth Treffry.

Ma an erthygel ma usya an Furv Skrifys Savonek a-barth Kernowek diwedhes.

  1. Krebs, Groundbreaking Scientific Experiments, Inventions, and Discoveries; The Cambridge Dictionary of Philosophy; ail argraffiad, Cambridge University Press, 1999: "Greek Neoplatonist philosopher who lived and taught in Alexandria."
  2. Grout, James, The Death of Hypatia, University of Chicago, http://penelope.uchicago.edu/~grout/encyclopaedia_romana/greece/paganism/mitchell.html
  3. Booth 2017, pp. 21–22.