Dowrgleudhyow Kastell-Nedh ha Tennant
Dew dhowrgleudh junyes mes anserghek yn Kembra soth yw an Dowrgleudhyow Kastell-Nedh ha Tennant (Kembrek: Camlesi Castell-Nedd a Tennant; Sowsnek: Neath and Tennant Canals) usi styryes avel unn dowrgleudh yn fenowgh. Dowrgleudh Kastell-Nedh a ygeris a-dhyworth Glynn-Nedh dhe Velinkredhen, dhe'n soth a Gastell-Nedh, yn 1795 hag ystynnys dhe Vedh an Kowr yn 1799 rag provia frethterow gorholya gwell. Wosa lies ystynnans bian, y trehedhas y benn finek yn Lannsowel. Yth esa'n dowrgleudh 13.5 mildir (21.7 km) a-hys hag y komprehendyas 19 lok.
Dowrgleudh Tennant o displegyans a Dowrgleudh Glann-an-Wern, esa byldyes a-dreus dhe Geunegen Krumlyn dhe garya glow a-dhyworth glowva war y amal north dhe heylyn war an Dowr Nedh, henwys Red Jacket Pill (Morgleudh an Jerkyn Rudh). Y feu deges wosa 20 bledhen, mes brashes hag ystynnys a veu gans George Tennant yn 1818 dhe brovia junyans gorholadow a-'n Dowr Nedh dhe'n Dowr Tawe dhe Borth Lestri Abertawe. Rag moghhe kenwertha, y pyldyas ystynnans dhe vason Aberdulais, le may junyas gans Dowgleudh Kastell-Nedh. An ystynnans a veu byldyes heb Reyth an Governans hag yth esa delalyans hir ha Tennant owth assaya ervira dadhel gans perghen tir a-dro dhe hyns an dowrgleudh. Wosa ygeri, meur a draffik Dowrgleudh Kastell-Nedh a dhevnydhyas Dowrgleudh Tennant, awos Abertawe dhe brovia frethterow gwell rag treusworra gwara dhe worholyon.
Devnydh a'n dowrgleudhyow rag gorholya a stoppyas y'n 1930ow, mes i a veu gweithys avel kanolyow dowr rag provia dowr dhe dhiwisyansow leel ha dhe Borth Lestri Abertawe. Kensa assay dasserghi'n dowrgleudh a dhallathas yn 1974 pan furvyas Kowethas Dowrgleudhyow Kastell-Nedh ha Tennant. An rann dhe'n north a Resolven a veu dasserghys y'n 1980ow diwedhes, ha'n dowrgleudh a-dhyworth Kastell-Nedh dhe Abergwared re beu dasserghys yn tiwettha. An ragdres a gomprehendyas an dasworra a dhowrbons Ynysbwllog, a gar an dowrgleudh a-ugh dhe'n dowr Nedh, yn unn dhevnydhya strethur 35 lath (32 meter) nowyth, krysys dhe vos an dowrbons unn-gwarak hirra yn Breten Veur. Nebes lettys a wort kyns gorfenna y dhassergans. Yn 2003 studhyans kollenwadowder a veu dyllys, ow kussulya y halsa'n dowrgleudh dos rann a rosreyth bian, mar pe junyes dre Borth Lestri Abertawe gans Dowrgleudh Abertawe dasserghys.
Gwelewgh ynwedh
[golegi | pennfenten]Rol a Dhowrgleudhyow yn Kembra
Gwiasva sodhogel Kowethas Dowrgleudhyow Kastell-Nedh ha Tennant (yn Sowsnek)