Jump to content

Dons an Gewri

Dhyworth Wikipedya, an godhoniador rydh
Dons an Gewri
Sort tennvos tornysi, kromlegh, monument, tyller hendhyskoniethel, history museum, henge Edit this on Wikidata
Fondys c. 30 century BC, 19 century BC Edit this on Wikidata
Parth termyn Greenwich Mean Time Edit this on Wikidata
Doronieth
Konteth Amesbury Edit this on Wikidata
Gwlas Ruvaneth Unys Edit this on Wikidata
Kesordnogyon 51.178889°N 1.826111°W Edit this on Wikidata
Menystrys gans English Heritage Edit this on Wikidata
Amser dororiethel Neolithic, Oos Brons Edit this on Wikidata
Map
Gis pensernethel prehistoric Britain Edit this on Wikidata
Perghenogeth National Trust Edit this on Wikidata
Studh ertach scheduled monument, Ertachva an Bys UNESCO Edit this on Wikidata
Manylion
Devnydh sarsen, bluestone Edit this on Wikidata

Radn a Ertachva an Bes UNESCO ha tirnos meur y hanow a-derdro'n Bes ew Dons an Gewri (Kembrek - Côr y Cewri, Sowsnek - Stonehenge). Perhednys ew Dons an Gewri dhe Stat an Gurun, bes dyghtys ew gen English Heritage ha'n tir a-dro dhodho ew perhednys gen an Trest Kenedhlek. Apoyntys veu avel Ertachva an Bes UNESCO en 1986.

Mappa a radndir Dons an Gewri

Tirnos kenstorek ew desedhys war Woon Carsallek (Sowsnek - Salisbury Plain) en Wiltshire, Pow an Sowson, 2 vildir (3 km) dhe'n west a Amesbury ha 9 mildir dhe'n noor a Garsallek. Derevys veu e'n Oos Neolithek. Emava ow consistya a dhew gelgh a garrygi, udn pella a veyn sarsen plebmyk, pubonen anodhans 4m a uhelder ha 2.1m a lester gen poster a 25 tonnas, ha'n udn a-bervedh a veyn glas. Omjudnys veu an meyn sarsen gen meyn platt. An meyn sarsen (berrheans a ven Saracen) a dheuth dhort Gonyow Marlborough 16 mildir dhe'n noor a Dhons an Gewri. An meyn glas a dheuth dhort Menedhyow Preseli en Conteth Penvro en Kembra.

Derevyans

[golegi | pennfenten]

Derevys veu an tirnos kensa, cleudh ha dorge, a-dro dhe 3,100 KOK. Encledhys veu dres 60 a dus a-ji dhe'n cleudh, ha possybyl ew bos kelgh a veyn glas derevys a-ji dhe'n kelgh ewedh lebma thew 56 a dell henwys an tell Aubrey hedhyw. Woja hedna derevys veu kelgh a bredn tredh 2,900 ha 2,600 KOK.

Tredh 2,600 ha 2,400 KOK derevys veu an meyn ajwonys avel Dons an Gewri hedhyw. E'n bledhydnyow woja hedna, dasrestrys veu nebes meyn, bes an chif meyn a wortas en aga le.

Porpas

[golegi | pennfenten]

Na wor nagonan piw a derevyas Dons an Gewri ha prag e feu derevys. Ema Howlderevas Hirdhedh Hav ha Howlsedhas Hirnos Gwav owth alina gen an chif meyn. Ema hemba ow compla dell ell restrans an meyn oberi avel calander. Kevys ew hen dhrerevyansow haval en Ejyp hag Amerika Dhyhow.

En 1965 Gerald Hawkins a gomplas dell alja pobel a-varr dargana difygow an Howl ha'n Loor ha bos Dons an Gewri owth oberi avel sterva lebma wharva devosow ha solempnitys crejyk.

Whithrans hendhyscansek

[golegi | pennfenten]

Maga a-varr der 1666, John Aubrey a whithras Dons an Gewri ha compla y vos derevys gen drewydhyon. An cowans sciensek kensa o gen William Gowland en 1901. Ajwonys veu bos Dons an Gewri meur cottha ages an drewydhyon. Ema whithrans sciensek ow turya bys dhe hedhyw.

Dons an Gewri en y gettesten

[golegi | pennfenten]

Hedhyw, godhvedhys ew bos Dons an Gewri radn a dirwedh kenstorek. Dhe'n noor nodho ema Stonehenge Cursus, derevys a-dro dhe 3,500 KOK, cleudh ha dorge 3km a hirder ha 150 m a lester (anwodhvedhys ew y borpas). Ema Rosva Dons an Gewri ow mos tredh Dons an Gewri ha Dowr Avon, hirder a 3km, hens rag procecyons ha drehedhes Dons an Gewri. Desedhys ew Woodhenge 4.3km dhe'n noor-est a Dhons an Gewri, tirnos kelgh a bredn hag ogas dhe Durrington Walls, dre'n lycklod an teller mayth o derevyansoryon Dons an Gewri trigys, ha teller dhe 'henge' aral.

Ema bagas a delleryow erel en radndir Avebury comprehendys e'n Ertachva UNESCO. En Avebury y honan ema kelgh meur, lies crug crenn ha hir ha Silbury Hill, an crug moyha kenstorek gwres gen tus en Europa.

Ma an erthygel ma usya an Furv Scrifys Savonek (gen furvow tradycyonal) a-barth Kernowek diwedhes.