Dons an Gewri

Dons an Gewri
Sort	tennvos tornysi, kromlegh, monument, tyller hendhyskoniethel, history museum, henge
Fondys	c. 30 century BC, 19 century BC
Parth termyn	Greenwich Mean Time
Doronieth
Konteth	Amesbury
Gwlas	Ruvaneth Unys
Kesordnogyon	51.178889°N 1.826111°W
Menystrys gans	English Heritage
Amser dororiethel	Neolithic, Oos Brons
Gis pensernethel	prehistoric Britain
Perghenogeth	National Trust
Studh ertach	scheduled monument, Ertachva an Bys UNESCO
Manylion
Devnydh	sarsen, bluestone
	Restrennow kelmys war Wikimedia Kemmyn
	[edit on Wikidata]

Radn a Ertachva an Bes UNESCO ha tirnos meur y hanow a-derdro'n Bes ew Dons an Gewri (Kembrek - Côr y Cewri, Sowsnek - Stonehenge). Perhednys ew Dons an Gewri dhe Stat an Gurun, bes dyghtys ew gen English Heritage ha'n tir a-dro dhodho ew perhednys gen an Trest Kenedhlek. Apoyntys veu avel Ertachva an Bes UNESCO en 1986.

Tirnos kenstorek ew desedhys war Woon Carsallek (Sowsnek - Salisbury Plain) en Wiltshire, Pow an Sowson, 2 vildir (3 km) dhe'n west a Amesbury ha 9 mildir dhe'n noor a Garsallek. Derevys veu e'n Oos Neolithek. Emava ow consistya a dhew gelgh a garrygi, udn pella a veyn sarsen plebmyk, pubonen anodhans 4m a uhelder ha 2.1m a lester gen poster a 25 tonnas, ha'n udn a-bervedh a veyn glas. Omjudnys veu an meyn sarsen gen meyn platt. An meyn sarsen (berrheans a ven Saracen) a dheuth dhort Gonyow Marlborough 16 mildir dhe'n noor a Dhons an Gewri. An meyn glas a dheuth dhort Menedhyow Preseli en Conteth Penvro en Kembra.

Derevyans

Derevys veu an tirnos kensa, cleudh ha dorge, a-dro dhe 3,100 KOK. Encledhys veu dres 60 a dus a-ji dhe'n cleudh, ha possybyl ew bos kelgh a veyn glas derevys a-ji dhe'n kelgh ewedh lebma thew 56 a dell henwys an tell Aubrey hedhyw. Woja hedna derevys veu kelgh a bredn tredh 2,900 ha 2,600 KOK.

Tredh 2,600 ha 2,400 KOK derevys veu an meyn ajwonys avel Dons an Gewri hedhyw. E'n bledhydnyow woja hedna, dasrestrys veu nebes meyn, bes an chif meyn a wortas en aga le.

Porpas

Na wor nagonan piw a derevyas Dons an Gewri ha prag e feu derevys. Ema Howlderevas Hirdhedh Hav ha Howlsedhas Hirnos Gwav owth alina gen an chif meyn. Ema hemba ow compla dell ell restrans an meyn oberi avel calander. Kevys ew hen dhrerevyansow haval en Ejyp hag Amerika Dhyhow.

En 1965 Gerald Hawkins a gomplas dell alja pobel a-varr dargana difygow an Howl ha'n Loor ha bos Dons an Gewri owth oberi avel sterva lebma wharva devosow ha solempnitys crejyk.

Whithrans hendhyscansek

Maga a-varr der 1666, John Aubrey a whithras Dons an Gewri ha compla y vos derevys gen drewydhyon. An cowans sciensek kensa o gen William Gowland en 1901. Ajwonys veu bos Dons an Gewri meur cottha ages an drewydhyon. Ema whithrans sciensek ow turya bys dhe hedhyw.

Dons an Gewri en y gettesten

Hedhyw, godhvedhys ew bos Dons an Gewri radn a dirwedh kenstorek. Dhe'n noor nodho ema Stonehenge Cursus, derevys a-dro dhe 3,500 KOK, cleudh ha dorge 3km a hirder ha 150 m a lester (anwodhvedhys ew y borpas). Ema Rosva Dons an Gewri ow mos tredh Dons an Gewri ha Dowr Avon, hirder a 3km, hens rag procecyons ha drehedhes Dons an Gewri. Desedhys ew Woodhenge 4.3km dhe'n noor-est a Dhons an Gewri, tirnos kelgh a bredn hag ogas dhe Durrington Walls, dre'n lycklod an teller mayth o derevyansoryon Dons an Gewri trigys, ha teller dhe 'henge' aral.

Ema bagas a delleryow erel en radndir Avebury comprehendys e'n Ertachva UNESCO. En Avebury y honan ema kelgh meur, lies crug crenn ha hir ha Silbury Hill, an crug moyha kenstorek gwres gen tus en Europa.