Ris

Ris
	Ris; (Oryza sativa)
Klassans bewoniethek
Gwlaskor:	Plantae
(anrenkys):	Angiosperms
(anrenkys):	Eudicots
(anrenkys):	Commelinids
Urdh:	Poales
Teylu:	Poaceae
Kinda:	Oryza
Eghennow
	Oryza barthii; Oryza glaberrima; Oryza latifolia; Oryza longistaminata; Oryza punctata; Oryza rufipogon; Oryza sativa

Ris (Oryza sativa) yw greunvos ha boos. Yn terowel, gwelsen ranndiryow gleb o. Dybrys yw avel chifboos yn lies rann a Asi. Tevys yw yn parthow tomm an bys, dre vras Asi, Afrika, Itali north hag arvow west Amerika Gledh.

Dhyworth ris a dheu 80% a'n kaloriow dybrys yn Asi po pympves rann oll an kaloriow dybrys gans tus yn ollvysel. Hemm yw an kommodyta gans an tressa ughella askorrans treusvysyek (741 milvil tonnas yn 2014), wosa korsen sugra (1.9 bilvil tonnas) ha hwegys (1.0 bilvil tonnas). Herwydh talvosogeth, kenwerth gwaneth yw moy ages pub trevas aral warbarth.

Dell yw usys, keginys yw ris. Yn nebes ranndiryow, kepar ha Spayn, friys yw ris yn kynsa yn olew po amanyn, ena, keginys gans dowr po kowl. Yn ranndiryow erel, kepar hag Eynda, dybrys yw ris gans sows, kurri po kowl. Y hyllir usya ris dhe wul las, kepar ha gwin ris nihonek, sake.

Tevys veu ris yn kynsa yn China hag Eynda koth a-dro dhe 2500 K.O.K.. Dres veu tevi ris dhe Nihon y'n 1a kansvledhen K.O.K., ow tos ha bos gerys-da erbynn 200 O.K.. Dhyworth Eynda, ris a lesas dhe Europa soth hag Afrika.

Ris yw has an eghen a wels Oryza sativa (ris Asi) po le kemmyn Oryza glaberrima (ris Afrika). An hanow ris gwyls yw usys rag eghennow an kindas Zizania ha Porteresia.

Dell yw usys plansys yw ris yn park gwastas lenwys gans dowr. Kyns trevasa, gesys yw dhe'n dowr divera dhe ves. Kyns tiogow dhe dhisplegya system ammeth da ha godeyl, gesys veu dhe'n tir powes bledhen po dhiw hag i ow trevasa tiryow erel.

Yn nebes ranndiryow tomm, ogas dhe'n kehysedh, tiogow a drevas diwweyth an vledhen.

Ris a gomprehend lower a garbohydratow. Yma fordhow dyffrans a vala ris. Removys yw marnas an nivel pella yn ris gell. Ev a gomprehend moy a fiber ages ris gwynn yth yw melys yn tien.

Ris a dheu yn lies semlant
Konsumyans ris yn ollvysel
Plans Oryza sativa ow tiskwedhes an bleujyow ponegys gans an gwyns
Askorrans ris ollvysel
Park padi yn Pow Lao

Askorrans ris – 2020
Gwlas	Milvil tonnas
China	211.9
Eynda	178.3
Bangladesh	54.9
Indonesi	54.6
Vietnam	42.8
Pow Tay	30.2
Myanmar	25.1
Filipinys	19.3
Brasil	11.1
Kamboji	11.0
Bys	756.7
Source: FAOSTAT of the United Nations^[1]