Mohawk (yeth)

An yeth Mohawk po Mohawkek (Mohawkek: Kanienʼkéha, "[yeth] a'n flyntva") yw yeth Irokoiek yw kewsys gans nebes 3,500 den y'n genedhel Mohawk, usi desedhys yn Kanada (Ontario Soth ha Kebek), Irokoi, ha dhe hys le y'n Statys Unys (Stat Evrek Nowyth north ha west).

Istori

An Vohawkyon o an brassa ha'n gallosekka a'n Pymp Kenedhel dherowel, ow rewlya arenebedh efan a'n tir orth or est an Irokoi. Pow an North ha ranndir Adirondack yn Stat Ughel Evrek Nowydh o an brassa rann a'n arenebedh may kowsis Mowhawkek bys dhe dhiwedh an etegves kansvledhen.

Alexander Graham Bell

Yth esa les bras y'n lev denek dhe wodhonydh Albanek-Amerikanek Alexander Graham Bell, onan a dhevisoryon an pellgowser. Pan dheuth dhe Withva an Hwegh Kenedhel dres an avon dhe Onondaga, y tyskas Mohawkek hag y treylyas an erva anskrifys dhe arwodhyow kows gweladow rag an kensa tro. Rag an ober ma, an titel a Jif Enorys a veu res dhe Bell hag yth esa kevrennek a solempnita may kwiskas pennwisk Mohawk ha donsya donsyow hengovek.

Status a-lemmyn

Klasshes yw an Mohawkek avel peryllys a-lemmyn, ha'n niver a gowsoryon enesik re lehas yn tidorr dres an bledhynnyow diwedhes.

Yma dhe'n Mohawkek brassa rann a gowsoryon yn-mysk yethow Irokoiek an North, ha hedhyw yth yw an unsel anedha gans dres mil gowser hwath. Dhe Akwesasne, trigoryon re dhallathas skol yeth troghya (kyns-skol dhe 11 bloodh) yn Kanienʼkéhato rag dasserghi'n yeth. Ha'ga fleghes orth y dhyski, yma kerensow hag eseli erel y'n teyluyow owth attendya dyskansow yeth ynwedh.

Kanatsiohareke (Gah-nah-jo-ha-lay-gay) yw kemeneth Vohawkek/Kanienkahaka bian war lann an north a'n Dowr Mohawk, a-west dhe Fonda, Evrek Nowyth. An hanow a styr "Tyller an Pott Glan." Kanatsiohareke a veu gwrys dhe vones "Skol Wortos Eyndek Carlisle Gorthtreylyes", ow tyski diwysyans ha yeth Vohawkek. Desedhys yn tir hengovek an Kanienkehaka (Mohawk), y feu dasygerys mis Gwynngala 1993 yn-dann ledyans Thomas R. Porter (Sakokwenionkwas - "An huni a wayn"). Res yw dhe'n gemeneth drehevel arghans aga honan, hag yn fenowgh y synsir presentyansow diwysyansek, gweythjiow, ha hwarvosow akademek, ow komprehendya Gool Sevi bledhennek. Kreftji war an tyller a werth traow genesik gwir a-dhyworth Amerika Gledh oll.

Pennganaseth an gemeneth yw assaya gwitha talvosogehow, diwysyans, yeth ha gisyow bewa hengovek yn gidyans an Kaienerekowa (Rewl Vras a Gres).

Yn 2006 yth o derivys bos dres 600 Mohawkegor yn Kanada, meur anedha tus henavek.

Kahnawake yw desedhys yn tyller metropolitek, ogas ha Montreal, Kebek, Kanada. Awos bos desedhans Kahnawake y kows lies unigyn Sowsnek ha Frynkek, hemm re gevras dhe dheklinyans yn devnydh a'n Mohawkek dres an diwettha kansvledhen. Skol Treusvewans an Mohawkek, an kensa towlen droghya a veu grondyes yn 1979. Kanaseth an skol o dasserghi an Mohawkek.