Mao Zedong
.jpg)
Mao Zedong (毛泽东; lytherennys ynwedh Mao Tse Tung) (26 mis Kevardhu 1893 – 9 mis Gwydngala 1976), o domhweler kemynegorek Chinek, ha hembrenkyas Repoblek Werin China, a 1949 bys yn y vernans yn 1976.
Genesigeth ha bewnans a-varr
[golegi | pennfenten]Genys veu yn Shaoshan, Hunan, dhe diek golusek, ev a gavas gwelva Chinek kenedhlek ha gorthemperourethek a-varr yn y vewnans, awedhys yn arbennik gans domhwelans Xinhai yn 1911. Ev a dreylyas orth Marxydhieth-Leninydhieth hag ev owth oberi yn Pednskol Peking (Beijing), hag y feu esel derowel a Barti Kemynieth China (PKC)
Bresel Civil Chinek
[golegi | pennfenten]Der an Vresel Civil Chinek ynter an Kuomintang (KMT) ha'n PKC, Mao a weresas fondya an Lu Rudh, ha wor'tiwedh ev a veu hembronkyas PKC y'n Keskerdh Hir. Kynth esa keffrysyans gans an KMT yn Nessa Bresel Chinek-Nihonek, wosa fethyans Nihon, an Lu Rudh a fethas an Genedhlegoryon neb a fias dhe Daiwan.
Repoblek Werin China
[golegi | pennfenten]1a mis Hedra, 1949, Mao a dheklaryas fondyans Repoblek Werin China (RWC), stat unn-parti, kontrolys gans PKC.
Yn 1957, Mao a lonchyas kaskergh, aswonys avel Lamm Bras Yn-rag, dresto may trelyas ekonomieth China dhyworth ammeth dhe dhiwysyans. An kaskerdh ma a wrug an euthekka divotter yn istori.
Yn 1966, Mao a ordenas Domhwelans Gonisogethel Gwerinek Meur, rag may tilea elevennegow gorth-domhwelans yn China. An domhwelans Gonisogethel a besya deg bledhen ha dres henna, meur a daklow ertach istorek a veu distruys. Mao y honan o kres a gult-gnas. Yn 1972, Mao a dhynerghis Lewydh Statys Unys, Richard Nixon, may tallathas polici Chinek moy igor, hag a veu displegys yn pella gans Deng Xiaoping.
Mernans
[golegi | pennfenten].jpg)
Megi hag eva yn krev a wrug Mao. Borr o hag yth esa klevesow an kolon ha'n skevens dhodho ynwedh y'n diwettha radn a'y vewnans. Yma derivasow heb fydhyans mayth esa dhodho kleves Parkinson ha kleves Lou Gehrig. Gwelys diwettha veu 27ves mis Me 1976 hag ev ow metya Pennmenyster Pakistan, Zulfikar Ali Bhutto. Dew shora kolon a godhas warnodho mis Meurth ha mis Gortheren. Wosa tressa, ev a verwis 9ves mis Gwydngala 1976, 82 y vloodh.
Korf Mao a veu embalmys, ha hwath y hyllir y weles yn Mausoleum, drehevys yn kres Pedrek Tiananmen, Beijing.