Lyver Rudh Hergest

Ensampel a	codex, dornskrif, ober skrifys
Awtour	nebes awtours
Yeth	Kembrek
Dalleth/Fondya	1382
Tyller	Lyverva Bodley
Synsys ynno/i	Historia Regum Britanniae, The Chronicle of the Princes, Ystorya de Carolo Magno, Breuddwyd Rhonabwy, Welsh Triads, Four Branches of the Mabinogi, Physicians of Myddfai, Amlyn ac Amig, Lludd a Llefelys, Proffwydoliaeth Sibli Ddoeth
	Restrennow kelmys war Gemmyn Wikimedia

Hen dhornskrif y’n yeth Kembrek skrifys a-dro dhe 1382-1410, yw Lyver Rudh Hergest (Llyfr Coch Hergest). Onan yw a’n chif pennfentynnyow rag hwedhlow an Mabinogi. Komprehendys yw ynno ynwedh lies testen aral yeth frynk Kembrek kres hag asran bosek a ganow. Restrys yw an ober yn kempen. Ev a gomprehend yeth frynk, prydydhieth, oberyow teythyek, aswiwansow a yethow erel ha treylyansow.

Y leverir y vos 'an kuntel a dhorskrifow moyha rych yn lien Kembrek an Osow Kres’, ‘’lyverva yn unn lyver’, ha’n ‘posekka a lyvrow an osow kres yn Kembrek a fordh bell, an moyha yn y vynsow ... ha’n tewwa’.

Dornskrif o Lyver Gwynn Hergest skrifys yn rann gans Lewis Glyn Cothi, mes yn 1810 distruys veu yn tan.

War dhalleth an 15ves kansvledhen yth esa rann a berghenogeth an darganer Hopcyn ap Tomas a Ynysforgan hag Ynysdawe. Godhvedhys yw y vos rann a’y berghenogeth drefen bos kovadhow ynno a-dro dhodho gans an dasskrifer galwesik Hywel Fychan ap Hywel Goch a Fuellt, ha possybyl yw rag Hopcyn ap Tomas ab Einion a Ynysforgan yn Cwm Tawe dell veu an dornskrif darbarys. Hywel a wrug pals a ober rag Hopcyn ha komprehendys yw pymp ‘awdl’ (kan) rag Hopcyn y’n lyver rudh hag ober gans Llywelyn Goch ap Meurig Hen, Dafydd y Coed, Madog Dwygraig, Meurig ab Iorwerth hag [Ieuan Llwyd ab y Gargam maga ta. Keffrys ha henna, kevys yw awdl gans Y Proll dh’y vab Tomas ap Hopcyn, skoodyer berdh a vri.

Y teuth an hanow awos y vos kelmys yn ledher rudh, hag y vos keskelmys ha Plas Hergest yn Konteth Henfordh. Y teyth dhe berghenogeth John Vaughan a Dre-tŵr yn 1465, ha wosa henna mos dhe Hergest. Y feu yn perghenogeth an teylu bys dhe dhalleth an 17ves kansvledhen, ytho y hanow. Komendys veu an lyver gans an Revrond Thomas Wilkins dhe Golji Yesu, Resoghen yn 18701. Gwithys yw yn Lyverva Bodley, Pennskol Resoghen a-dhia 1701. Gwrys veu versyon bysysel war kummyas ygow.

Komprehendyans

Ystorya Dared (Istori Dared)
Historia Regum Brittaniae (Brut Jeffry a Drevenow)
Brut y Tywysogion
Ystorya de Carolo Magno Istori Karl Veur
Delw y Byd Delow an Bys
Chwedlau Saith Ddoethion Rhufain Hwedhlow Seyth Den Fur a Rom
Breuddwyd Rhonabwy Hunros Rhonabwy
Detholiad o Drioedd Ynys Prydein Dewis a driow Enys Breten
Pedair Cainc y Mabinogi Peder rann an Mabinogi
- Pwyll Pendefig Dyfed Pwyll Pensevik Dyved
- Branwen ferch Llŷr Branwen vyrgh Llyr
- Manawydan fab Llŷr Manawydan vab Llyr
- Math fab Mathonwy Math vab Mathonwy
Ystorya Bown o Hamtwn Istori Bown a Hamtwn
Testunau Meddygon Myddfai Testennow Medhogyon Myddfai
Amlyn ac Amig Alyn hag Amig
Testun o un o ramadegau'r beirdd Testen a unn a ramasegow an verdh
Casgliad o ddiharebion Cymraeg Kuntel a lavarow koth
Testunau gwaith rhai o Feirdd y Tywysogion Testennow ober nebes a Verdh an Devesigyon
Testunau cerddi eraill, gan rai o feirdd y 14eg ganrif Testennow kanow erel, gans nebes berdh an 14ves kansvledhen

Dustuni

"Llyfr Coch Hergest", yn Cydymaith i Lenyddiaeth Cymru, gol. Meic Stephens (Kardydh: Dyllansow Pennskol Kembra, 1998)

Kevrennow a-ves