Apa
Apys | |
---|---|
Flogh gorylla an menydh yn Ouganda | |
Klassans bewoniethek | |
Gwlaskor: | |
Fylum: | |
Klass: | |
Urdh: | |
Is-urdh: | |
Ughdeylu: | Hominoidea Gray, 1825
|
Type species | |
Homo sapiens Linnaeus, 1758 | |
Teylu | |
Apys (hanow Latin: Hominoidea) ew enevales e'n bagas dilost henwys prymatys hag en hwreydhek a Afrika bes trigys en Asia Soth-Est ewedh. En tyffrans dhe brimatys erel, ema gen anjei gwayans frank, en arbednek e'n skoodh. Ema diw radn dhe'n ughteylu Hominoidea: an gybbon, po'n 'apa leha'; ha'n hominid, hebm ew an 'apa moyha'. Enevales goos tobm enjei gen mylgen war aga hroghen. An moyha apa ew an gorylla.
- Ughteylu Hominoidea
- Teylu Hylobatidae: gybbones
- Kinda Hylobates
- Gybbon Lar, H. lar
- Gybbon Leuvdu, H. agilis
- Gybbon Borneo Müller, H. muelleri
- Gybbon Arghans, H. moloch
- Gybbon Kribys, H. pileatus
- Gybbon Kloss, H. klossii
- Kinda Hoolock
- Gybbon Hoolock an West, H. hoolock
- Gybbon Hoolock an Est, H. leuconedys
- Kinda Symphalangus
- Chamang, S. syndactylus
- Kinda Nomascus
- Gybbon Kribys Du, N. concolor
- Gybbon Kribys Du an Est, N. nasutus
- Gybbon Hainan, N. hainanus
- Gybbon Boghwynn an Dhyghow N. siki
- Gybbon Boghwynn Kribys, N. leucogenys
- Gybbon Boghvelyn, N. gabriellae
- Kinda Hylobates
- Teylu Hominidae: apys meur
- Kinda Pongo: orangutan
- Orangutan Borneo, P. pygmaeus
- Orangutan Sumatra, P. abelii
- Kinda Gorylla: gorylla
- Gorylla an West, G. gorilla
- Gorylla an Est, G. beringei
- Kinda Homo: den
- Den, H. sapiens
- Kinda Pan: Chympansi
- Kinda Pongo: orangutan
- Teylu Hylobatidae: gybbones
Apys a wrug esplegya dhort simes nanj ew a-dro dhe 25 milvil bledhen. Tabm ha tabm an eghennow dyffrans a radnas dhe'n eghennnow a-lebmyn. Ema gen gybbones breghow hir rag leska dres an gwedhennow. Nag eus lost gen apys. Kryjys ew bos apys moy skentel ages simes, rag ensampel, der usya toulys. Gwres veu studhyansow meur ow tochya omdhegyans apys gen Jane Goodall, Dian Fossey ha Birute Galdikas. Ema an eghennow dyffrans ow pywa en fordhow kowethasek. Ema gaen pub eghen systemow kowethasek dyffrans. Gybbones a vyw avel koplow, an orangutan war y honan, gorylles en bagasow bian ha chympansis en bagasow meur. Aga boos ew dyffrans ewedh. Gorylles a dheber delyow, ha'n re erel a dheber frooth, kyn hwra chympansis debri kig terweythyow. Marnas tus, pub apa ew ogas dhe vernans, drefen chanj bewva e'n koswigow glaw dre vras.
Mirva
[golegi | pennfenten]-
Gorylla an Est (Gorylla an menydh)
-
Chympansi
-
Orangutan
-
Bonobo
Mappow gwandrans
[golegi | pennfenten]-
Gwandrans an gorylla
-
Gwandrans an orang utan
-
Gwandrans an chympansi ha bonobo
Ma an erthygel ma usya an Furv Skrifys Savonek a-barth Kernowek diwedhes.