Yethow Teythyek an Amerikaow
Yethow kewsys gans tus deythyek a-dhyworth Alaska ha Greunland bys dhe boynt mogha soth Amerika Soth yw Yethow Teythyek an Amerikaow. An yethow ma a gonsyst a lies teylu yeth, kepar ha yethow enyshes ha yethow heb aga klassa.
Herwydh UNESCO brassa rann a yethow teythyek an Amerikaow yw peryllys yn troboyntel ha lies re dremenas seulabrys.[1] An brassa yeth deythyek yw Kwechyaek Soth yw kewsys gans ogas dhe 7 milvil berson, brassa rann yn Amerika Soth.
Teyluyow yeth ha yethow heb aga klassa
[golegi | pennfenten]Amerika North
[golegi | pennfenten]Yma a-dro dhe 296 yeth deythyek a gowsir (po a gowsis yn kens) y'n tir north a Veksiko. 269 anedha a yll bos gorrys yn 29 teylu, an 27 yeth ma nag yns gorrys yn teylu yw po yethow enyshes po heb aga klassa. Brassa teyluyow yn termow niverow a gowsoryon yw Na-Dené, Algik hag Uto-Aztekek. Yma dhe Uto-Aztekek brassa niver a gowsoryon (1.95 milvil) mar komprehendir yethow Meksiko awos bos 1.4 milvil Nahuatlegoryon. Na-Dené yw nessa gans ogas dhe 200,000 kowsor, 180,000 a'n re ma yw Navahoegoryon. Yma 180,000 kowsor a yethow Algik, Kriegoryon hag Ojibweegoryon dre vras.
Amerika Gres ha Meksiko
[golegi | pennfenten]Yn Amerika Gres yma'n yethow Mayanek yn-mysk an re a gowsir y'n jydh hedhyw. Yethow Mayanek yw kewsys gans 6 milvil berson dhe'n lyha yn Gwatemala, Meksiko, Belisa ha Honduras. Yn 1996 yth aswonas Gwatemala 21 yeth Vayanek dre hanow ha Meksiko a aswon eth moy. Teylu yethow Mayanek re beu hwithrys yn manyl hag yw onan a'n teyluyow mogha studhyes y'n Amerikaow.
Amerika Soth ha'n Karibi
[golegi | pennfenten]Y kowsir hwath a-dro dhe 350 yeth yn Amerika Soth hag yth yw tybys y kowsis 1,500 yeth kyns kensa kestav Europek.
Pennfentynnyow
[golegi | pennfenten]- ↑ Gordon, Raymond G., Jr. (Ed.). (2005). Ethnologue: Languages of the World (15th ed.). Dallas, Texas: SIL International. ISBN 1-55671-159-X. (Online version: http://www.ethnologue.com)