Doronieth Kernewek

Kernow yw konna-tir fest yn soth-west Ynys Vreten Veur. A Benn-an-Wlas dhe Borth Bud yma 120 km a bellter. Dowr Tamer a wra an amal yntra Kernow hag an gonteth sowsnek a Dhewnans y’n howldrehevel. Ottomma tiredh Kernow orth voyha ledan, gans 75 km. A-dheghowbarth yma an Chanel, hag a-gledhbarth hag y’n howlsedhes yma Mor Havren hag an Mor Keltek. Yma 155 km yntra Kernow ha Breten Vyghan Isel a-dreus an Chanel; ha 85 km yntra Kernow ha Konteth Pennvro yn Kembra a-dreus an Vor Geltek. Ynys Iwerdhon yw 200 km yn kerdh a-dreus an keth mor. Enep an pow yw 3 549 km².

A-ban yw tir Kernow hirra a west dhe est nag a north dhe soth, nyns yw koynt bos dyffransow poesek yntra Howldrehevel ha Howlsedhes an pow. Dihaval yw rannyethow sowsnek kewsys y’n dhew enep ma, gans or a-dro dhe gyrghynn Truru po Sen Ostell.

Tir garow yw pervedh an pow, a-ban yw ystynnans a Woen Esk ha Dartmoor Bronn Wennili, 419 m. Is yw an tiredh owth avonsya dhe'n West. Yma klegerow serth war an arvor gledh yntra Dintagell hag an kor a Dhewnans.

Dowr Tamer yw an brassa avon; yma'n erell ow kynnoes an Avon Kammel (ow tenewi dhe'n Kledh troha Pleg-mor Lannwedhenek), Avon Fowydh, hag Avon Fal. Yma an Tamer, an Fowydh, hag an Fal ow tenewi dhe'n Deghow.

Rann a Gernow yw Ynysek Syllan yn hengovek, mes ymons i 40 km a-dre Benn an Wlas, hag yma gnas dhiblans dhe'n ynysow. Awtorita unnik yns i a-dhia an blydhynyow 1990. Yma pymp ynys annedhys, ha nebes 140 karrek arall.

Kernow yw an toemma darn a Vreten Veur. A-gynsow yma re ow hwilas tevi gwinreun rag gwin, ha palmwydh a yll tevi y’n pow. Sten, kober, ha pri gwynn yw moen pur boesek.

An "kontethow" po kevrangow koth kernewek

Yma pymp ranndir arnowydh: Kledhbarth Kernow, Karadon, Karrek, Rostorrmoel, Kerrier, ha Pennwydh.

I a gollenow le an naw "konteth" po kevrang a Gernow goth: Kerrier, Lysnowydh, Pennwydh, Powder, Pydar, Strasnedh, Tryger, Wivelshire Est, ha Wivelshire West.

Karyans[pennfenten]

Yma ayrborthow yn Tewynn Pleustri hag yn Aberplymm, a-dreus Dhowr Tamer yn Dewnans. Aberfal ha Pennsans yw an portys an moyha poesek y’n pow.

Nebes fordhow meur a dreus Kernow. Yma an A39 owth entra an pow ogas dhe Vud ha berya dres Truru bys Aberfal. Yma an A30 ow talleth yn Pennsans hag a wra kevrenn gans Kammbronn-Rysrudh, Bosvenegh ha Lannstefan. Hag yma an A38 ow treusi an Tamer yn Essa hag ystynna dhe gyrghynn Bosvenegh; yma an A390 ow kesunya an A38 gans Sen Ostell ha Truru.

Yma linenn hyns-horn yntra Aberplymm ha Pennsans, gans skorennow dhe Dewynn Pleustri, Aberfal, Porthia, ha Logh.

Gwelewgh Ynwedh[pennfenten]

Trevow yn Kernow